نام هاي سامرا
سامرا، در تاريخ طول و دراز خويش با نام هاي زيادي ناميده شده است كه به برخي از آنها اشاره مي شود:
1 - سامرا.
2 - سامرا.
3 - سامره.
4 - سراء.
5 - سر من راي.
6 - سرور من راي.
7 - ساء من راي، و در تفسير و تحليل اين هفت اسم دو قول، معروف و مذكور است:
الف: همه اين هفت اسم، در اصل برمي گردد به دو واژه ي پارسي، يعني «راه سام» و از آن جايي كه در زبان عربي جايگاه مضاف و مضاف اليه، از نظر حركت زير برعكس زبان فارسي است و عربها به جاي كسره دادن به مضاف، مضاف اليه را با زير مي خوانند، در اين اسم نيز علاوه بر قاعده فوق، در خود مضاف و مضاف اليه نيز تصرف كرده و جاي هر يك از آن دو را با آن يكي ديگر، عوض كرده اند و در نتيجه «راه سام» ، «سام راه» از آب درآمده است. و بنا به اعتقادي كه مي گويد: سام پسر نوح در سامرا زندگي مي كرده است، اين شهر را به نام او «سامره» يا «سامرا» ناميده اند.
[ صفحه 38]
ب: اين كلمه در اصل واژه اي فارسي بوده است منتهي نه راه سام، بلكه «سام را» يعني شهري كه براي سام پسر نوح نبي عليه السلام بود.
و احتمال دارد كه در اصل «راه شام» بوده باشد چرا كه در گذشته ها اگر كسي مي خواست از بغداد و يا از شهر هاي شرقي و جنوبي عراق، به شام مسافرت كند، بايد از سامرا مي گذشت، پس سامرا راه شام بود و به همان تحليلي كه در قول اول گفته شد، راه شام، تبديل به شام راه شده و در اثر كاربرد بيشتر نيز شين به سين تبديل و نقطه ها نيز حذف گرديده اند چنان كه حرف«ها»از آخر كلمه حذف شده است.
نام هاي ديگري نيز براي سامرا در كتابها نقل و ثبت شده كه گاهگاهي با آن نام ها نيز ناميده مي شده است و امروز هم برخي از شخصيتهاي منسوب به سامرا را نيز با همين نامها مي خوانند و مي شناسند:
8 - عسكر، علاوه بر اين كه اسم محله خاصي در سامرا بوده به خود سامرا نيز اطلاق مي شود و امروزه سامرائيان را بيشتر عسكري مي نامند تا سامرايي، چنان كه امام دهم و يازدهم عليهماالسلام را عسكريين مي گويند.
9 - زوراء.
10 - طير هان.
11 - ناحيه، يا ناحيه ي مقدسه. [1] .
[ صفحه 39]
پاورقي
[1] مأثر الكبراء في تاريخ سامرا، ج 1، ص 4 به بعد.