«مأثر الكبراء في تاريخ سامرا» عنوان معروف ترين كتاب مرحوم محلاتي، در زبان عربي است و جامع ترين و مفصل ترين كتابي كه تاكنون در تاريخ سامرا نوشته شده است. ما در اينجا تنها به فهرست برخي از مطالب اشاره مي كنيم و اين اشارت نيز فقط شامل آن سه جلدي است كه چاپ شده است، بدين ترتيب:

جلد اول

نام هاي سامرا - آغاز ساخته شدن آن كه به زمان



[ صفحه 143]



سام فرزند نوح نبي مي رسد - تعيين درجه ي آن كه در اقليم چهارم با طول 69 و نيم و عرض 37 درجه واقع است، - نوسازي آن در زمان هارون الرشيد (170 - 139 ق.) - بازسازي آن در زمان معتصم عباسي (218 - 227 ق.) - و علت بيرون رفتن وي از بغداد به آنجا و پايتخت شدن آن براي عراق و امپراتوري عباسي، - نوسازي آن به روزگار الواثق بالله، (227 - 232 ق.)- بازسازي آن در عصر متوكل عباسي (232 - 247 ق.) - علت ويراني آن، - عراق و علت نامگذاري و دلايل و فضيلت عراق، - آرامگاه بزرگان و مقدسان مذهب شيعه از آن ميان نرگس خاتون مادر امام زمان عليه السلام - مختصري از تاريخ آل حمدان، - فضايل و بزرگواري هاي آل بويه، باورهاي شيعيان امام درباره ي سرداب سامرا - مختصري از تاريخ سلسله ي صفوي، مؤلف از نگارش جلد اول كتاب در تاريخ 1350 فراغت يافته است. [1] .

جلد دوم

تاريخ برخي از تعميرات آستان قدس عسكريين، عمارت سيزدهم، عمارت چهاردهم، تا عمارت شانزدهم، نامه ي سيد جمال همداني به ميرزاي بزرگ در



[ صفحه 144]



خصوص تحريم تنباكو، ميرزاي كبير و آثار او در سامرا، حوزه ي سامرا، آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي و استقلال عراق، برتري زيارت نامه ها، زيارت جامعه و شرح هايي كه بر آن نوشته شده، نقل كشف و كرامات در آستان قدس عسكريين، آل سلماسي و حديث حياتشان، ذكر كساني كه در سامرا دفن شده اند و...

جلد سوم

اين جلد مخصوص زندگاني امام علي النقي الهادي عليه السلام است.