در كتاب هاي سيره و تواريخ مي نويسند:

حضرت امام حسن عسكري عليه السلام داراي علمي فراوان بود. علم، سيادت و فرمان فرمايي، دستي قوي و مقامي والا و ارجمند داشت. درباره ي آن حضرت گفته اند: شخصيتي با عظمت پيدا كرد و خلفاي عباسي از اوضاع حاضر بيمناك شدند كه اگر حضرت امام حسن عسكري عليه السلام خروج كند، خلافت بين علويين منتقل خواهد شد و حكومت را از آن ها خواهند گرفت.

حضرت امام حسن عسكري عليه السلام مهر سپهر ولايت بود كه آفتاب وجودش بيشتر در عراق و ايران پرتوافكن گرديد، سوم رجب سال 260 شش سال دوره اقامت آن حضرت عليه السلام بود.

امام هادي عليه السلام در سال 243 به دعوت متوكل از مدينه به سامرا مهاجرت كرد. بنابراين، امام حسن عسكري عليه السلام مدت 16 سال در عراق اقامت داشت كه شش سال مصدر امور امامت بود و از شام تا به مدينه به تصرف و فرمان او بودند، لشكري



[ صفحه 111]



بي اندازه جمع كرد. و به نقل شيخ حسن خوارزمي 18 هزار نفر از اكابر مسلمين در ديوان مدرس آن حضرت مي نشستند، اول كسي كه با او بيعت كرد محمد بن عبدالله بن عبدالعالي بن مسعود شيرازي نابغه ايراني بود كه به وسيله او دربار المعتز را ايرانيان تشكيل مي دادند.

امام يازدهم در امامت خود تعليمات عاليه از قرآن و دين اسلام داد كه تجديد عظمت و نيروي آن گرديد. در اواسط قرن سوم هجرت بود كه اين جنبش علمي پيدا شد، فلاسفه بزرگ مانند اسحاق كندي و ابونصر فارابي مي زيستند و از بركت وجود امام بهره مند مي شدند.

در فقه و اصول دين يك نهضت نويني به وجود آورد كه ملت اسلام را از آن خواب ناگهاني بيدار كرد و دوره علمي عصر مأمون و هارون تا دوره ي تعليمات اميرالمؤمنين و پيغمبر صلي الله عليه و اله را به ياد مردم آورد و علت نزول قرآن و ارسال رسل و انزال كتب را به مردم فهمانيد و در احتجاجات علمي با علما و فلاسفه و علماي يهود و نصاري حقايقي را روشن و آشكار ساخت.

شخصيت امام حسن عسكري عليه السلام بر محور اين مطلب كه پدر مهدي موعود است دور مي زد و با اين توجه نهضت علمي دنياي اسلام را مواجه با بسط معارف دين گردانيد و به آنها حقايق پنهان شده و متروك مانده را بيان فرمود و از يك راز بزرگي كه در روان شناسي بسيار اهميت داشت، سخن گفت.

نهايت آن كه اين سخن را با خردمندان و اولوالباب در ميان گذاشت تا از نابخردي حسودان و دشمنان مصون مانند.