حرم مطهر امام دهم حضرت علي بن محمد الهادي عليهماالسلام و امام يازدهم حسن بن علي عسكري عليهماالسلام قلب شهر امروزي را تشكيل مي دهد. اين بقعه در دوران زندگي اين دو امام عليهماالسلام خانه ي مسكوني آنان بود و پس از شهادت در آن جا دفن شده اند.

نخستين ساختمان بر آرامگاه آنان از قرن چهارم هجري است كه تاكنون همواره تجديد و ترسيم شده و توسعه يافته است. اين حرم مطهر داراي گنبدي است كه



[ صفحه 268]



يكي از بزرگ ترين گنبدها در جهان اسلام است. محيط اين گنبد طلايي عظيم، 68 متر است كه در آن 72 هزار خشت طلا به كار رفته است.

در دو سمت اين گنبد دو گلدسته طلايي زيبا قرار دارد كه هر يك داراي 36 متر طول است. گنبد كنوني در سال 1200 ه به جاي گنبد كهني كه ناصرالدوله حمراني 333 ه آن را ساخته بود، بنا گرديد.

در زير گنبد حرم مطهر ضريح آرامگاه دو امام معصوم، دو بانوي بزرگوار نيز مدفون است.

يكي حكيمه خاتون دختر حضرت امام جواد و عمه ي امام حسن عسكري عليهم السلام است كه شاهد ولادت امام زمان عليه السلام بوده است. وي زني پرهيزكار و مورد احترام چهارده معصوم عليهم السلام بوده است.

ديگري نرگس خاتون همسر امام حسن عسكري و مادر امام زمان عليهم السلام است.

درون حرم و قسمت هايي از رواق ها به طرز زيبايي آيينه كاري شده و از يادگارهاي ملك فيصل، پادشاه هاشمي عراق است و به وسيله ي ايواني فراخ و سقف دار به صحني كه گرداگرد حرم را فراگرفته راه مي يابد.

از ويژگي هاي غربي صحن مطهر مجموعه اي متشكل از صحن، ايوان و مسجدي بزرگ با گنبدي كاشي كاري شده قرار دارد كه به مجموعه «غيبت» مشهور است.

در زير اين مجموعه زيرزميني است كه به «سرداب غيبت» شهرت دارد.

هم چنين اين مجموعه بخشي از خانه ي مسكوني حضرت امام حسن عسكري عليه السلام بوده است كه در اين زيرزمين به عبادت پرداخته بوده است.

اين محل از ديرباز مورد توجه شيعه بوده است و از آن جهت كه عبادتگاه سه امام بوده است و از احترام ويژه اي برخوردار است.

گفتني است كه به وسيله ي پله هايي مي توان به زيرزمين رسيد فضاي اصلي و كهن زيرزمين عبارت از تالار فضايي است كه پنجره اي از چوب دارد و محل عبادت امام عليه السلام بوده است.

پنجره ي اين نماز خانه يكي از با ارزش ترين قطعات باقي مانده از دوران عباسيان



[ صفحه 269]



است و داراي كتيبه اي كهن مي باشد.

اين پنجره به دستور ناصرالدين الله عباسي - كه از خلفاي مهرورز به اهل بيت عليهم السلام بود - در سال 606 ساخته شده است.

در كاشي كاري درون اين بقعه، نام ناصرالدين شاه قاجار ثبت شده است كه در سفر به عتبات خود به زيارت اين جايگاه تشرف يافته است.

خدام سرداب در داخل اين بقعه ي كوچك حفره اي تعبيه كرده اند و از آن به زائران براي تبرك خاك مي دهند. كاشي كاري هاي صحن و سردرهاي ورودي از دوره ي قاجاريه است.