امام - عليه السلام - با اين پند ارزشمند و حكمت استوار، يكي از اصحاب خود را به رويارويي زندگي و مشكلات آن روانه كرد:

«تا آنجا كه مي تواني و تحمل داري از درخواست خودداري كن كه در هر روز، روزي و خيري تازه است. اصرار و پافشاري در مطالب، سنگيني و وقار آدمي را زايل مي كند مگر آنكه دري برايت گشوده شود كه شايسته ي ورود باشد.

چقدر زود باشد كه دست دردمند را بگيرند و رنج او را برطرف كنند! چه بسا كه تغييرات و فراز و نشيب، گونه اي از تأديبات الهي باشد (و خداوند بدان وسيله بنده را تنبيه كند). بهره ها مراتب و اوقاتي دارند پس براي به دست آوردن نتيجه قبل از زمان آن مشتاب كه به موقع بهره ي خود را مي يابي و آنچه در اختيارت نيست در زمان شايسته به دستت خواهد آمد. در كارهايت به دانايي و خيرخواهي خداوند اعتماد داشته باش و براي برآوردن خواسته هايت در آغاز كار شتاب مكن كه دلت تنگ مي شود و نوميدي بر تو چيره مي گردد.

بدان كه شرم و حيا را حدي است كه اگر از آن بگذرد ضعف و ناتواني خواهد بود و بخشش را اندازه اي است كه بيش از آن اسراف و باد دستي است. اقتصاد و ميانه روي نيز حدي دارد كه اگر از آن تجاوز كني بخل و خست ناميده مي شود و دليري اندازه اي دارد كه بيش از آن تهور و بي باكي است...» [1] .

چقدر اين سخنان جاويد، استوار و خردمندانه است! همه ي آنچه را كه انسان براي آراستگي و كمال نياز دارد در اين جملات به دقت بيان شده است از



[ صفحه 100]



جمله دستورات اخلاقي امام موارد زير را مي توان نام برد:

1- خويشتن داري و تحمل سختي و خودداري از درخواست از ديگران: زيرا موجب خفت و حقارت آدمي مي شود.

2- پافشاري نكردن و عدم اصرار براي درخواستن چيزي؛ زيرا از وقار و سنگيني آدم مي كاهد.

3- آرامش و تأني در كارها و شتاب نورزيدن؛ زيرا چه بسا عجله باعث پيامدهاي ناگوار براي آدم مي شود، پس چه بهتر كه با طمأنينه و توكل به خداوند كارساز، امور خود را دنبال كنيم.

4- رعايت حد و مقدار شرم و آزرم؛ زيرا تجاوز از مقدار معمول و گذر از حد ميانه، ديگر حيا نيست بلكه ضعف و زبوني آدم را مي رساند.

5- بخشش و عطا ميزاني دارد و همان را بايد رعايت كرد بيش از آن اسراف و ولخرجي است.

6- ميانه روي در زندگي اقتصادي انسان حدي دارد و اگر كسي از آن تجاوز كند و بر خود و خانواده اش سخت بگيرد، خست و بخل و خشك دستي كرده است.

7- دليري، نيز حدي دارد و بيش از آن تهور و بي باكي است كه از صفات مذموم و نكوهيده است.