ابن فضال كوفي. شيخ او را از اصحاب امام حسن عسكري - عليه السلام - نام مي برد [1] و نجاشي مي گويد:

«علي بن حسن بن علي بن فضال بن عمر بن ايمن، مولي (آزاد شده ي) عكرمة بن ربعي، الفياض ابوحسن از فقهاي اصحاب ما در كوفه به شمار مي رفت. پيش كسوت، مورد اعتماد و عارف به حديث بود و سخنانش در اين باره پذيرفته بود. از او احاديث زيادي شنيده شد و چيزي كه او را تضعيف كند ديده نشد و كسي از او خرده گيري نكرد. از ضعيفان كم نقل روايت مي كرد و «فطحي» بود. از پدرش - كه فطحي بود - روايت نمي كرد و مي گفت: هجده ساله بودم كه به مقابله كتابهاي پدرم مي پرداختم ليكن در آن هنگام معاني آن روايات را درك نمي كردم و روا نمي دارم آنها را از او نقل كنم».

كتابهاي فراواني تصنيف كرده است كه از آنها كتب زير به دست ما رسيده است:

الوضوء، الحيض و النفاس، الصلاة، الزكاة و الخمس، الصيام، مناسك



[ صفحه 165]



الحج، الطلاق، النكاح، المعرفة، التنزيل من القرآن و التحريف، الزهد، الانبياء، الدلائل، الجنائز، الوصايا، الفرائض، المتعة، الغيبة، الكوفة، الملاحم، المواعظ، البشارات، الطب، اثبات امامة عبدالله، اسماء آلات رسول الله - صلي الله عليه و آله -، عجائب بني اسرائيل، الرجال، ما روي في الحمام، التفسير، الجنة و النار، الدعاء، المثالب و العقيقة [2] .

اين تأليفات گوياي دانش گسترده و وسعت اطلاعات اوست و او را در جبهه مقدم علماي آن روزگار قرار مي دهد. تنها قدح و خرده گيري بر او «فطحي» بودن اوست.

از شيخ ابوالقاسم - رحمةالله عليه - درباره ي كتب «ابن أبي العزاقي» پس از آنكه امام او را ذم و لعن كرد پرسش كردند. پاسخ داد: درباره ي كتابهايش همان را مي گويم كه امام حسن عسكري پس از آنكه درباره ي كتابهاي ابن فضال از او پرسش كردند فرمود: «روايات آنها را بپذيريد ولي آراي آنها را واگذاريد» [3] .