امام حسن عسكري - عليه السلام - در اين ميان رهبري جبهه مخالف حكومت عباسي را به عهده داشت كه با تمام قوا كجرويهاي عباسيان را محكوم مي كرد. يكي از مهمترين موضعگيريهاي امام در برابر عباسيان و ابراز مخالفت ايشان، عدم همكاري حضرت با آنان در جميع اشكال آن بود كه مال خدا را بازيچه و بندگان خدا را به بندگي خود گرفته بودند.

عباسيان نيز از پاي ننشستند و به انحاء مختلف حضرت را در تنگنا قرار دادند از جمله آنكه ايشان را در محاصره ي اقتصادي كشنده اي قرار داده بودند و مانع رسيدن وجوه شرعيه به ايشان مي شدند. ليكن يكي از نيكوكاران شيعه در



[ صفحه 208]



اين ميان نقشي حساس ايفا كرد و توطئه دشمن را خنثي نمود. او در سبوهاي روغن پول مي گذاشت و مخفيانه به حضرت مي رساند [1] و بدين گونه حصار اقتصادي بر امام را مي شكست.

به هر حال حضرت در جبهه ي محرومان و فقيراني قرار داشت كه از تهيدستي و حرمان در رنج بودند و پيامد عدم توازن اقتصادي گريبان آنان را گرفته بود و تاوان يغماگريهاي شاهانه را آنان مي دادند.

در اينجا سخن از زندگاني اقتصادي دوران امام - عليه السلام - را به پايان مي بريم.