يعقوب بن اسحاق كندي فيلسوف عراق دچار شبهاتي درباره ي قرآن كريم شد و در محافل علمي چنين پخش شد كه كتابي نگاشته به نام «تناقض القرآن» و خود را وقف اين گونه مسائل كرده است. خبر به گوش امام حسن عسكري - عليه السلام - رسيد و ايشان يكي از شاگردان كندي را ديده و گفتند:

«آيا در ميان شما مردي راه يافته و رشيد پيدا نمي شود، تا استادتان را از



[ صفحه 231]



ادامه ي اين گونه كارها و پرداختن به قرآن بازدارد؟».

شاگرد پاسخ داد: ما شاگردان او هستيم و ما را كجا مي رسد كه در اين مسأله يا غير آن بر او اعتراض كنيم!.

حضرت فرمودند: «آيا آنچه به تو بگويم به او خواهي رساند؟».

- آري.

حضرت نيز با بيان قاطعي و دليلي استوار كه شبهات كندي را مي زدود چنين به شاگردش فرمودند:

«به سوي استاد روانه شو و راه همدلي و مؤانست با او را در پيش گير و هنگامي كه الفت و محبت استوار شد بگو: مرا پرسشي است كه مي خواهم از تو بپرسم. او سؤالت را طلب خواهد كرد. پس به او بگو: اگر گوينده ي قرآن نزدت آيد آيا احتمال دارد كه مقصودش از گفته هايش غير از آن باشد كه تو پنداشته اي و بدان راه يافته اي؟.

به تو پاسخ خواهد داد كه: ممكن است زيرا انسان هنگام شنيدن است كه معاني را درك مي كند (و بهتر متوجه مي شود). هنگامي كه چنين اعترافي كرد بگو:

«پس تو چه مي داني شايد گوينده ي كلمات قرآن مقصودش جز آنچه پنداشته اي باشد و آن را در غير معاني خود استعمال كرده باشد...».

امام با اين دليل كوبنده، شبهه كندي را از بين برد و هر گونه احتمالي براي تصور تناقض در كتاب الهي را كه باطل در آن راه نيابد نابود ساخت؛ زيرا ذو وجهين بودن آيات فرضا كندي را به معاني رهنمون ساخته ولي چه بسا كه آيه معناي ديگري نيز داشته باشد كه او متوجه نشده باشد و بدين گونه تناقض از ميان رفته و مجالي براي شك باقي نمي ماند.

آن شاگرد نزد استادش كندي رفته و پس از مهر و محبت و ايجاد الفت، گفته هاي امام را بيان كرد و پاسخ را از استاد خواستار گشت.



[ صفحه 232]



استاد در انديشه فرورفت و به كنكاش پرداخت و جوانب مختلف قضيه را بررسي كرد. استدلال متين بود و احتمال دو وجهي بودن كلام در زبان شايع بود پس متوجه شاگرد شد و گفت:

تو را به خدا سوگند مي دهم اين سخنان را از كه فراگرفته اي؟

- همينطور به ذهنم خطور كرد و بر تو عرضه كردم.

- چون تويي به اين گفته ها راه نيابند بگو آن را از كه آموخته اي؟

امام حسن عسكري مرا به گفتن آن فرمان داده است.

- اينك درست گفتي، چنين سخناني تنها از آن خانه خارج مي شود...

سپس كندي كتابش را برگرفت و آن را آتش زد و تلف نمود [1] و منطق استوار را در سخنان امام - عليه السلام - يافت.