يكي از مسائلي كه در زندگي ائمه ي معصومين عليهم السلام مورد توجه است نقش آنها در دوران قبل از امامت است. ولي متأسفانه بايد گفت كه در اين مورد تاريخ ما داراي نقص است؛ زيرا در زمان حيات ائمه هيچ توجهي به امام بعد از او نشده است تا بدانيم كه در دوران جواني به چه امري مشغول بوده است. وقتي به تاريخ ائمه نظر مي افكنيم در مي يابيم كه عمده ي مطالب و مسائل درباره ي امام از بدو امامتش آغاز شده و در تاريخ ثبت و ضبط شده است. از نقش حضرت حسن و حسين عليهماالسلام در هنگام حيات پدرشان چندان اطلاعي در دست نيست جز حضور آنها در چند جنگ به همراه پدر بزرگوارشان. و از فعاليت حسين بن علي عليه السلام در حيات برادرش چيزي به يادگار نمانده است. و اين روال با توجه يا بدون توجه همچنان ادامه يافته است. و با اينكه نگاشتن فعاليتهاي آنها در دوره ي حيات امام عصرشان امري بايسته و شايان توجه مي نمود ولي هيچ اثري در اين باب از آنها برايمان باقي نمانده است. يگانه چيزي كه در برخي از كتابها به چشم مي خورد اين است كه ائمه در زمان حيات امام پيش از خود پيرو او در همه ي امور بودند. همين مطلب در زندگي امام يازدهم نيز اشاره شده است كه آن بزرگوار مطيع محض پدر خود بوده و هر چه را پدرشان انجام مي دادند، مي پسنديدند. كه البته بايد گفت اين سخن، سخني درست و پذيرفتني است؛ چرا كه بر هر شخصي اطاعت از اوامر امام عصرش بايسته و واجب است. اما پرداختن به نحوه ي عملكرد آنها در امور سياسي، فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي در دوره ي جواني رهگشايي است براي رهروان ولايت و آنها كه در اداره ي حكومت مي خواهند به اطاعت از ولايت بپردازند كه متأسفانه آگاهي چنداني از اين مرحله در دست نيست، و حكمت اين مسئله چندان پنهان و پوشيده نيست؛ چرا كه تاريخ نگاري عمدتا به دست دشمنان اهل بيت عليهم السلام بوده است و آنها با هماهنگي و موافقت حكام، دست به وقايع نگاري مي زدند و آنچه موافق طبع آنها بوده به رشته ي



[ صفحه 41]



تحرير در مي آوردند. ولي آنچه امروز براي رهروان امامت به يادگار باقي مانده است نتيجه ي همت و تلاش شماري از محبان آل رسول صلي الله عليه و آله و سلم است كه با تحمل همه ي مصايب، آنها را دست به دست به ما سپردند تا از آنها بهره بگيريم و به عنوان رهرواني صادق در اطاعت و پيروي از آنها بكوشيم.