در احتجاج طبرسي آمده است كه شماري باور داشتند كه برخي از ملايكه، چون آدميان عصيان و گناه مي كنند و دست به كشتار مي زنند. خلاصه ي گفتارشان اين بود كه برخي از آنها از عصمت برخوردار نيستند و به فساد و فجور تن مي دهند. مرحوم طبرسي (ره) از قول يوسف بن محمد بن زياد و علي بن محمد بن سيار نقل مي كند كه آن دو به امام



[ صفحه 151]



عسكري عليه السلام گفتند كه قومي از ما گمان دارند كه هاروت و ماروت دو فرشته اي هستند كه فرشتگان آنها را اختيار و انتخاب كردند و هنگامي كه عصيان آدميان در زمين بسيار شد و خداوند آن دو را به همراه ملك ديگري به دنياي آدميان فرستاد، آنها در روي زمين چون آدميان فساد كردند و با زهره زنا كردند و شرب خمر كردند و قتل نفس محترمي را نيز مرتكب شدند. آنها خداوند آنها را در بابل عذاب كرد و ساحران و جادوگران آنجا به آن دو سحر و جادو آموختند و خدا هم آن كوكب و ستاره ي زهره را مسخ كرد. امام پس از شنيدن اين انحراف فكري با بيان مبسوطي به دفع اين شبهه پرداخت: به خدا پناه مي برم از اين گفتار. براستي كه فرشتگان خدا، معصوم و محفوظ از كفر و زشتيها هستند و خداوند در مورد آنها گفته است لايعصون الله ما امرهم و يعملون ما يؤمرون فرشتگان در آنچه خداوند به آنها امر كرد عصيان و سركشي نمي كنند و آنچه را كه بدان مأمور شدند انجام مي دهند، و باز خداوند در مورد فرشتگان گفته است و له من في السموات و الارض و من عنده (يعني الملائكة) لا يستكبرون عن عبادته و لايستحسرون يسبحون الليل و النهار لايفترون [1] بدانيد هر چه و هر كه در آسمانها و زمين است از آن خداست. و فرشتگاني كه نزد او هستند از عبادتش استنكاف نكنند و خسته و ملول نگردند. آنها خدا را شب و روز تسبيح مي كنند و هيچ سستي در اين امر نمي ورزند. باز خداوند درباره ي فرشتگان گفته است كه بل عباد مكرمون لايسبقونه بالقول و هم بامره يعملون [2] آنها فرشتگان مقرب درگاه حق هستند و در هيچ امري از او پيشي نمي گيرند و همه ي كارها را با اذن و اجازه ي او انجام مي دهند. و يعلم ما بين ايديهم و ما خلفهم و لايشفعون الا لمن ارتضي لهم و هم من خشيته مشفقون [3] هر چه را فرشتگان از آغاز تا ابد انجام مي دهند خداوند مي داند و آنها هرگز از كسي شفاعت نمي كنند جز از كساني كه خداوند راضي باشد و آنها از خوف خداوند در هراسند. آنگاه حضرت فرمودند: خداوند اين فرشتگان را خليفه هاي خودش در روي زمين قرار داد و آنها مثل انبيا و ائمه هستند در دنيا و در روي زمين. آيا برخي از انبيا و ائمه دست به قتل و زنا و شرب خمر زده اند؟ آنگاه امام به آن دو نفر گفت: آيا شما نمي دانيد كه خداوند از ميان افراد بشر، نه از ملايكه و فرشتگان، پيامبران و امامان را برانگيخت؟



[ صفحه 152]



آيا خداوند نگفته است و ما ارسلنا قبلك من رسلنا الا رجالا نوحي اليهم من اهل القري [4] اي پيامبر ما، ما نفرستاديم پيش از تو را مگر از ميان همين مردم و به آنها وحي كرديم كه آن پيامبران از ميان همين قريه ها بودند. پس آشكار مي شود كه خداوند ملايكه را به عنوان ائمه و حكام بر روي زمين نفرستاد بلكه آنها فقط بر انبيا و پيامبران فرستاده مي شدند. آنگاه آن دو نفر به امام عليه السلام گفتند: پس با اين بيان شما، ابليس از زمره ي فرشتگان نيست. امام در پاسخ فرمودند: ابليس از طايفه ي جن است. آيا شما قول خداي سبحان را نشنيده ايد كه مي گويد و اذ قلنا للملائكة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابليس كان من الجن [5] وقتي كه به فرشتگان دستور داديم كه به آدم سجده كنند همه ي آنها سجده نمودند جز ابليس كه از طايفه ي جن بود. پس خداوند خبر داد كه ابليس از طايفه ي جن است و الجان خلقنا من قبل من نار السموم [6] و جن را بيشتر از آتش گدازنده خلق كرديم.

آنگاه امام به آن دو نفر فرمود: پدرم مرا حديث كرد از جد خويش و او از امام رضا و او از پدرش امام كاظم و او از پدر و اجدادش و از اميرالمؤمنين عليهم السلام و او از پيامبر خدا صلي الله عليه و آله كه فرمود: خداوند ما گروه آل محمد را انتخاب كرد و اختيار كرد انبيا و فرشتگان مقرب را، و اختيار نكرد آنها را مگر به واسطه ي علم و معرفتش به آنها. آل محمد و انبيا و فرشتگان انجام نمي دهند هيچ كرداري را كه به واسطه ي آن، از ولايت حق تعالي خارج شوند و از عصمت او منقطع گردند و در زمره ي معذبان و مغضوبان قرار گيرند.

آنگاه آنها به حضرت گفتند: براي ما روايت شده كه هنگامي كه حضرت پيامبر صلي الله عليه و آله امام علي عليه السلام را به امامت منصوب كرد خداوند ولايت او را بر قيام - گروهي از مردم و غير آنها - عرضه كرد و بر فرشتگان هم عرضه كرد. پس آنها از ولايت و امامت حضرت علي سرباز زدند و خداوند آنها را به غوك مسخ كرد [7] .

حضرت فرمود: از اين سخنان به خداوند پناه مي برم. اين افراد دروغگويان بر ما هستند، چرا كه فرشتگان پيامبر خدا هستند مثل ديگر انبيا و پيامبران. بدين ترتيب آيا كفر ورزيدن فرشتگان ممكن است؟

آن دو نفر گفتند: نه كفر ورزيدن آنها ممكن نيست.



[ صفحه 153]



آنگاه به آنها فرمود: ملايكه چنين هستند. براستي كه مقام فرشتگان عظيم و بلند مرتبه است [8] .

از اين بيان شيوا و رساي حضرت روشن مي گردد كه ملايكه چون انبيا و ائمه عليهم السلام از مقام عصمت برخوردارند و همواره از خداوند پيروي مي كنند و هيچ كاري را بدون اذن و اراده ي او انجام نمي دهند و با اين گفتار قول شماري از منحرفان در مورد دو فرشته ي هاروت و ماروت بي پايه و باطل است، چنانكه امام براي عصمت آنها به آيات عديده اي اشاره كردند.



[ صفحه 155]