بازگشت

جغرافياي اسلام


از روزي كه رسول گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) آئين حيات بخش خويش را به جهانيان عرضه نمود، اين دين آسماني و جاويدان به سرعت در حال گسترش بود و در مدّت 23 سال رسالت حضرت پيامبراكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) نداي توحيدي اسلام از اقصا نقاط عربستان به خارج از آن كشيده شد. استقبال بي نظير تشنگان عدالت و معنويت در شام، يمن، ايران، روم، مصر و حبشه، آئين محمّد صلي الله عليه و آله و سلم را به عنوان يك مكتب جهاني مطرح كرده و در اندك زماني مرزهاي جغرافيايي را درنورديده و به گوش جهانيان رسانيد. سه سال قبل از رحلت آن حضرت سفيران اسلام، جهاني بودن آن را به عالميان عرضه كردند و خداوند متعال به صراحت به پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) دستور دادند كه به همه اعلان كند كه: «يا اَيُّهَا النّاسُ اِنّي رَسُولُ اللّهِ اِلَيْكُمْ جَميعاً» [1] ؛ اي مردم! من فرستاده خدا به سوي همه شما هستم.

بعد از رحلت پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم)، جانشينان آن حضرت و پيشوايان معصوم (عليهم السلام) هر يك در عصر خود در مناطق مهم و حياتي دنياي اسلام همچنان نفوذ داشتند و علي رغم فشارهاي امويان و عبّاسيان، ارتباط محكم خود را با دوستداران و شيفتگان معارف قرآن و اهل بيت (عليهم السلام) حفظ مي كردند.

در عصر امام رضا (عليه السلام) كشورهاي زيادي در قلمرو جهان اسلام قرار داشت. ايران، افغانستان، سند، تركستان، قفقاز، تركيه، عراق، سوريه، فلسطين، عربستان، سودان، الجزائر، تونس، مراكش و اسپانيا(اندلس)، بخشي مهمّي از قلمرو جهان اسلام در آن عصر به شمار مي آيد. زماني كه امام رضا عليه السلام با فشار حكومت وقت از مدينه به مرو ـ پايتخت آن روز جهان اسلام ـ وارد شد، ارتباط آن حضرت با بسياري از سران ملّيت هاي مختلف اسلامي و حتي غير اسلامي افزايش يافت.

خلفاي عباسي براي جلوگيري از نفوذ امامان معصوم (عليهم السلام) در ميان مسلمانان، از هر فرصت و وسيله اي سود جستند. اِعمال فشار و محدوديت كم سابقه، مهم ترين حربه آنان بود. اين فشارها بعد از شهادت امام رضا عليه السلام در عصر امام جواد، امام هادي و امام عسكري (عليهما السلام) به اوج خود رسيد. از آنجايي كه شنيده بودند «مهدي موعود عليه السلام» كه طومار حكومت ستمگران را در هم خواهد پيچيد و حكومت عدل جهاني تشكيل خواهد داد، از نسل حضرت عسكري عليه السلام است، آن حضرت را بيشتر در تحت مراقبت و محدوديت قرار داده بودند؛ به طوري كه امام يازدهم در ميان ساير ائمّه اطهار (عليهم السلام) از كوتاه ترين زمان براي امامت و رهبري شيعيان برخوردار بوده است. چرا كه امام علي عليه السلام در حدود 30 سال، امام حسن عليه السلام 10، امام حسين عليه السلام 11، امام سجّاد عليه السلام 35، امام باقر عليه السلام 19، امام صادق عليه السلام 34، امام كاظم عليه السلام 35، امام رضا عليه السلام 20، امام جواد عليه السلام ـ با اينكه كوتاه ترين عمر را داشت ـ 17، امام هادي عليه السلام 33 و امام عسكري عليه السلام فقط 6 سال (254 تا 260 ق.) امامت امت را عهده دار گرديدند.

با اين اوصاف، امام عسكري عليه السلام در اين مدت كوتاه براي نفوذ در افكار و انديشه هاي مسلمانان و انسان هاي تشنه معارف و معنويت از هيچ كوششي فروگذاري نكرد و با مناطق مختلف جهان اسلام ارتباط برقرار كرده و مردم مشتاق را راهنمايي نمود.

در عصر حضرت عسكري عليه السلام شهرها و مناطقي چون: بغداد، نيشابور، قم، ري، بلخ و سمرقند از رهبري هاي داهيانه آن برگزيده الهي برخوردار بودند.

در اين نوشتار، افق رهبري و امامت آن حضرت را در شهرهاي جهان اسلام، به نظاره مي نشينيم.


پاورقي

[1] اعراف / 158.