مي دانيم كه امامان در پرتو ارتباط با پروردگار جهان، از آگاهي غيبي برخوردار بوده اند و در مواردي كه اساس حقانيت اسلام يا مصالح عالي امت اسلامي - همچون مشروعيت امامت آنان - در معرض خطر قرار مي گرفت از اين آگاهي به صورت ابزار هدايت استفاده مي كردند. پيشگويي ها و گزارش هاي غيبي امامان عليه السلام بخش مهمي از زندگي نامه ي آنان را تشكيل مي دهد. با مطالعه يي در زندگاني امام عسكري عليه السلام چنين به نظر مي رسد كه آن حضرت بيش از



[ صفحه 498]



امامان ديگر آگاهي غيبي خود را آشكار مي ساخته است. بر اساس تحقيق يكي از دانشمندان معاصر از كرامات و گزارش هاي غيبي و اقدامات خارق العاده ي امام عسكري عليه السلام: قطب راوندي در كتاب خرايج جمعا چهل مورد، سيد بحراني در كتاب مدينه المعاجز صد و سي و چهار مورد، شيخ حر عاملي در اثبات الهداة صد و شش مورد و علامه ي مجلسي در بحارالانوار هشتاد و يك مورد را ثبت كرده اند و اين به خوبي روشن گر فزوني بروز كرامات و گزارش هاي غيبي از ناحيه ي آن حضرت مي باشد [1] .

به نظر مي رسد علت اين امر، شرايط نامساعد و جو پر اختناقي بوده كه امام يازدهم عليه السلام و پدرشان امام هادي عليه السلام در آن زندگي مي كردند؛ زيرا از وقتي كه امام هادي عليه السلام از سر اجبار به شهر سامرا منتقل گرديد به شدت تحت مراقبت و كنترل بودند. از اين رو امكان معرفي فرزندش امام حسن عليه السلام به عنوان امام بعدي به شيعيان وجود نداشت و اصولا اين كار حيات او را از ناحيه ي حكومت وقت در معرض خطر جدي قرار مي داد و به همين جهت كار معرفي امام عسكري عليه السلام به شيعيان و گواهي گرفتن آنان در اين باب در ماه هاي پاياني عمر امام هادي عليه السلام صورت گرفت، طوري كه هنگام رحلت آن حضرت هنوز بسياري شيعيان از امامت حضرت عسكري عليه السلام آگاهي نداشتند.

گويا عاملي ديگر در اين زمينه بي تأثير نبوده و آن اعتقاد گروهي از شيعيان به امامت محمد بن علي، برادر حضرت عسكري، در زمان حيات امام هادي عليه السلام است. اين گروه بر اساس همين پندار، او را در محضر امام هادي عليه السلام بسيار محترم مي داشتند؛ ولي امام عليه السلام با اين پندار مبارزه مي كرد و آنان را به امامت فرزندش حسن راهنمايي مي نمود.

پس از شهادت حضرت هادي عليه السلام گروهي از نادانان همچون ابن ماهويه اين پندار را دستاويز قرار داده و به اغواي مردم و منحرف ساختن افكار آنان از امامت حضرت عسكري عليه السلام پرداختند. اين عوامل دست به دست هم داد و موجب شك و ترديد گروهي از شيعيان در آغاز امامت آن حضرت گرديد؛ چنان كه برخي از آنان در صدد آزمايش امام عليه السلام برآمدند و برخي ديگر در اين زمينه با امام عليه السلام مكاتبه مي كردند. اين تزلزل ها و ترديدها به حدي بود كه امام عليه السلام در پاسخ گروهي از شيعيان در اين زمينه با آزردگي و رنجش فراواني نوشت:



[ صفحه 499]



هيچ يك از پدرانم مانند من، گرفتار شك و تزلزل شيعيان در امر امامت نشده اند [2] .

امام عسكري عليه السلام براي زدودن زنگار اين شك ها و ترديدها و گاه براي حفظ ياران خود از خطر يا دلگرمي آنان يا هدايت گمراهان، ناگزير مي شد پرده هاي حجاب را كنار زده از آن سوي جهان ظاهر خبر دهد و اين از مؤثرترين شيوه هاي جلب مخالفان و تقويت ايمان شيعيان بود.

ابوهاشم جعفري يكي از ياران نزديك امام عليه السلام مي گويد:

هر وقت به حضور امام عسكري عليه السلام مي رسيدم، برهان و نشانه ي تازه يي بر امامت او مشاهده مي كردم.

اكنون كه انگيزه هاي امام عليه السلام در اين زمينه روشن گرديد، چند نمونه از پيشگويي هاي غيبي امام عسكري عليه السلام را از نظر خوانندگان گرامي مي گذرانيم:

1. محمد بن علي سمري از ياران امام عليه السلام مي گويد: حضرت عسكري عليه السلام طي نامه يي به من نوشت: فتنه يي براي شما پيش خواهد آمد، آماده باشيد. بعد از سه روز در ميان افراد بني هاشم اختلافي روي داد. به امام عليه السلام نوشتم آيا اين همان فتنه است؟ امام عليه السلام پاسخ داد: اين آن نيست؛ مواظب باشيد. چند روز بعد معتز كشته شد [3] .

2. ابوهاشم جعفري مي گويد: زنداني بودم، از فشار زندان و سنگيني غل و زنجير به امام عليه السلام شكايت كردم. امام عليه السلام در پاسخ نوشت: امروز نماز ظهر را در منزل خود خواهي خواند. طولي نكشيد كه از زندان خلاص شدم و نماز را در منزل خود خواندم [4] .

3. احمد بن محمد مي گويد: موقعي كه مهتدي خليفه ي عباسي شروع به كشتار موالي كرد. طي نامه يي به حضرت عسكري عليه السلام نوشتم: خدا را شكر كه خليفه گرفتاري پيدا كرده و فرصت مزاحمت شما را ندارد. شنيده ام كه شما را تهديد مي كرده و مي گفته: بايد اينها را از روي زمين بردارم.

امام عليه السلام در پاسخ با خط خود نوشت:

عمر او كوتاه تر از آن خواهد بود كه اين تهديدها را عملي كند. از امروز بشمار، در روز ششم وي با خواري و خفت كشته خواهد شد.



[ صفحه 500]



شش روز بعد همان گونه كه امام عليه السلام پيشگويي كرده بود، مهتدي به قتل رسيد [5] .

4. محمد بن عياش مي گويد: چند نفر بوديم كه در مورد كرامات حضرت عسكري عليه السلام با هم گفت و گو مي كرديم. فردي ناصبي - دشمن اهل بيت - گفت: من نوشته يي بدون مركب براي او مي نويسم، اگر آن را پاسخ داد، مي پذيرم كه وي بر حق است.

ما مسايل خود را نوشتيم. ناصبي بدون مركب روي برگه يي مطلب خود را نوشت و آن را با نامه هاي ديگر به خدمت امام عليه السلام فرستاديم. حضرت پاسخ سؤال هاي ما را مرقوم فرمود و روي برگه ي مربوط به ناصبي، اسم او و پدرش را نوشت. ناصبي چون آن را ديد از هوش رفت و هنگامي كه به هوش آمد، حقانيت حضرت را تصديق كرد و در زمره ي شيعيان قرار گرفت [6] .

5. علي بن محمد بن زياد مي گويد:

نامه يي از طرف حضرت عسكري عليه السلام به من رسيد كه، خطري تو را تهدي مي كند از خانه خارج مشو.

در آن روزها يك گرفتاري براي من پيش آمد كه از آن وحشت كردم. نامه يي به امام عليه السلام نوشتم و پرسيدم: اين همان خطر است؟

امام عليه السلام پاسخ نوشت: خطري كه گفتم از اين بدتر خواهد بود.

طولي نكشيد به خاطر جعفر بن محمود تحت تعقيب قرار گرفتم و از طرف حكومت براي دستگير كننده ي من صد هزار درهم جايزه اعلام شد [7] .