گفته شد كه رحلت حضرت عسكري در هشتم ربيع الاول سال دويست و شصت بوده است. حال در اينكه، آيا امام عليه السلام به مرگ طبيعي از دنيا رفته يا به شهادت رسيده است، اختلاف نظر وجود دارد.

دانشمند نامدار شيعه طبرسي رحمه الله مي نويسد:

بسياري از دانشمندان ما گفته اند: امام عسكري عليه السلام بر اثر مسموميت به شهادت رسيد، چنان كه پدر و جدش و همه امامان با شهادت از دنيا رفته اند.

كفعمي دانشمند معروف شيعه مي گويد: امام عليه السلام را معتمد مسموم ساخت.

محمد بن جرير بن رستم از دانشمندان شيعه در قرن چهارم معتقد است كه، امام عسكري عليه السلام در اثر مسموميت به درجه ي شهادت رسيده است [1] .

معتمد عباسي كه همواره از محبوبيت و نفوذ معنوي امام عليه السلام در جامعه نگران بود، چون ديد توجه مردم روز به روز به امام عليه السلام بيشتر مي شود و زندان و اختناق و مراقبت تأثير معكوس دارد، سرانجام به همان شيوه ي مزورانه ي ديرينه متوسل شد و امام عليه السلام را پنهاني مسموم نمود.

از آن جا كه امام عليه السلام يك چهره ي كاملا شناخته شده در سامرا بود؛ هنگام رحلت وي هاله يي از غم و بهت زدگي فضاي شهر را فرا گرفت.



[ صفحه 505]



عبيدالله بن خاقان يكي از درباريان عباسي مي گويد:

هنگام رحلت حضرت عسكري عليه السلام معتمد خليفه ي عباسي حال مخصوصي پيدا كرد كه ما از آن شگفت زده شديم و فكر نمي كرديم چنين حالي در او ديده شود. وقتي جنازه ي امام عليه السلام آماده ي دفن شد، خليفه برادر خود عيسي بن متوكل را فرستاد تا بر جنازه ي آن حضرت نماز گزارد. هنگامي كه جنازه را براي نماز بر زمين نهادند، عيسي نزديك رفت و صورت آن حضرت را باز كرد و به علويان و عباسيان و نويسندگان و قاضيان و شهود نشان داد و گفت:

اين ابومحمد عسكري عليه السلام است كه به مرگ طبيعي درگذشت.

سپس روي جنازه را پوشاند و بر او نماز خواند و فرمان داد براي دفن ببرند. البته اين نماز جنبه ي تشريفاتي داشت و طرحي بود كه رژيم حاكم براي لوث كردن ماجراي شهادت امام عليه السلام ريخت و چنان كه در ميان دانشمندان شيعه مشهور است حضرت مهدي عليه السلام به طور خصوصي بر جنازه ي پدر بزرگوارش نماز گزارده است [2] با حضور امام عسكري عليه السلام و پدرش به مدت حداقل هفده سال در سامرا، نه تنها مردم جذب آنان شده بودند بلكه بسياري از شيعيان هم بدين شهر هجوم آوردند.

در چنين وضعيتي، طبيعي بود كه هنگام رحلت آن حضرت، سامرا يكپارچه در ماتم فرو رود و در سوگ از دست دادن فرزند رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم بي تابي كند و عزا بگيرد.