موضع امام (ع) در اين زمينه، نظارت بر پايگاه هاي مردمي خود و پشتيباني از آن پايگاه ها و بالا بردن درجه ي آگاهي آن ها و مجهز كردن آن با همه اسلوب ها و روش هاي پايداري و بالا بردن به سطح پيشتازان متعهد بود.

امام (ع)، غالبا آنان را هشدار مي داد تا در دام عباسيان نيفتند و در مصائب روزگار از نظر اقتصادي و اجتماعي به علت بدبختي ها و رفتار بي رحمانه حكام كه با آن روبرو مي شدند، به آنان كمك مي رسانيد. امام (ع) براي «محمد بن علي سمري» از ياران خاص خود و نائب چهارم فرزندش (ع) «حجة المهدي» (ع) در غيبت صغري، براي پرهيز از فتنه نوشت: «فتنه اي است كه شما را گمراه مي كند... پس آماده و هشيار باشيد» [1] .

به ياران خود فرمان مي داد كه خاموشي اختيار كنند و از فعاليت خودداري نمايند تا كارها در مجراي خود افتد و حوادث روبراه شود.

امام (ع) حتي وقتي يارانش در بند و زندان بودند، آنان را از شكوه



[ صفحه 273]



و تظلم باز مي داشت. يك بار گروهي از اصحاب او را به زندان انداختند و آنان را زير نظر «صالح بن وصيف» قرار دادند. ياران امام عبارت بودند از: ابوهاشم جعفري، داود بن قاسم، حسن بن محمد عقيقي، محمد بن ابراهيم العمري و ديگران. امام (ع) آنان را آگاه كرد كه از كسي كه در زندان مدعي است كه علوي مي باشد برحذر باشند كه او از آنان نيست. و در جامه ي او نوشته اي وجود دارد كه براي سلطان نوشته است تا به او گزارش كند كه از او چه مي گويند پس يكي از آن گروه، جامه ي او را بازرسي كرد و هم آن سان كه امام فرموده بود، نوشته را يافت. [2] .

ديگر از مواضع امام، برخورد او با يارانش بود كه آنان را در اوقات مورد لزوم با ارسال پول مورد نياز ياري مي داد.

براي امام، از مناطق گوناگون اسلامي كه پايگاه هاي توده اي او آن جا بود، به وسيله ي نمايندگان او كه در آن مناطق پراكنده بودند اموال بسيار مي بردند.

و امام (ع) با دقت بسيار و با روش هاي گوناگون مي كوشيد تا آن امر را كاملا از چشم دولتيان بپوشاند و به نحوي پنهاني عمل كند. مي توان ديد كه امام، كه تحت نظر و در زير فشار بود، چگونه پولها را تحويل مي گرفت و به طوري كه صلاح مي دانست به مصرف مي رسانيد بي آنكه دولت از آن فعاليت ها چيزي درك كند. بلكه ناتوان و دست بسته در مقابل امام به سر مي برد، و با وجود كوشش بسيار، از كشف مسأله ناتوان بود و اگر گاهي برخي از اموال را دولت كشف مي كرد به اين علت بود كه بعضي از اطرافيان امام (ع) در اتخاذ روش صحيح سهل انگاري مي كردند. [3] .

دولت عباسي در برابر ياران امام (ع) و در پايگاه هائي كه پشتيبان او بودند، قاطعانه و بي رحمانه ايستادگي مي كرد و براي از ميان برداشتن خط مشي



[ صفحه 274]



و برنامه ي امام و پراكندن و اداره كردن ياران او كوشش هاي فراوان به عمل آورد و با مال بي حساب بسيار و عيش بي دغدغه ي اشرافي دست به خريداري وجدان ها زد.

موضع امام در مقابل آن كوشش ها، پندگوئي بود كه به ياران دلداري مي داد و مي فرمود: «تهي دست و با ما بودن، بهتر كه توانگر بودن و با غير ما بودن. كشته شدن با ما، بهتر كه زنده بودن با دشمن ما. ما براي هر كس كه به ما پناه آورد، پناهگاهيم و براي آن كس كه بخواهد به وسيله ي ما ببيند، نوريم، و آن كس را كه به ما پناه آورد، عصمتيم و هر كس كه ما را دوست بدارد، به حقيقت در بزرگي و مقام با ما است و هر كس كه از ما منحرف گردد، جاي او در آتش است».