با وجود آن همه مشكلاتي كه آن حضرت داشت و از بيرون، دشمنان سخت و از داخل دوستان كم همت و كم حميت، باعث ناراحتي آن حضرت بودند، با وجود اين دوست و دشمن از آن وجود مبارك منتفع مي شدند، به طوري كه، وجود آن حضرت، بركات عمومي «حجت خدا» بودن را براي مردم چه دوست و چه دشمن داشته است. و اين موضوع در صورتي كه به آن توجه شود، موضوع بزرگي است زيرا به وسيله حجت خدا، حق از باطل متمايز مي گردد، شبهات رفع مي شود، بركات نازل مي شده و بلاها دفع مي شود. آسمان و زمين در حالت قرار و سكون مي مانند. و اينها هم چيزهائي است كه هم دوست از آن منتفع مي شود و هم دشمن.

علاوه بر اين نوع بركات كه آنها را مي توان «بركات



[ صفحه 102]



عمومي«وجود مقدس آن حضرت دانست، بركات از نوع ديگري كه مردم همزمان و دوستان و اصحاب آن حضرت از آن منتفع مي شده اند نيز بسيار است و ما در زير فقط چند نمونه از آنها را ذكر مي كنيم:



[ صفحه 103]