مسعودي در اثبات الوصية گويد: مادر امام حسن عسكري در مدينه بار گرفت و در همان جا وي را بزاد. بنابراين ولادت و محل رشد و تربيت آن حضرت نيز مانند ولادت و رشد پدران بزرگوارش كه درود خدا بر آنان باد، بود.

شيخ مفيد نيز گفته است: آن حضرت در مدينه ديده به جهان گشود. برخي نيز محل تولد آن حضرت را شهر سامراء ذكر كرده اند كه البته قول نخست، صحيح است. در روز تولد آن حضرت نيز اختلاف است برخي روز ولادت وي را روز جمعه هشتم ربيع الآخر و برخي روز دوشنبه چهارم همين ماه و برخي ديگر روز دهم از همان ماه ذكر كرده اند. عده اي تولد آن حضرت را در ماه ربيع الاول از سال 231 يا 232 هجري دانسته اند. مسعودي در اين باره در اثبات الوصية گويد: روزي كه امام حسن عسكري (ع) به دنيا آمد پدرش شانزده سال و چند ماه داشت و وقتي پدرش به طرف عراق رفت، وي نيز همراه پدر بود و در آن هنگام چهار سال و چند ماه از سالش مي گذشت.

وفات وي در سر من راي و در روز جمعه مصادف با وقت نماز صبح رخ داده است. مطابق قول رحلت آن حضرت در روز چهارشنبه و بنابر سخن برخي ديگر روز شنبه هشتم ربيع الاول صورت گرفته است. گفته شده است كه آن امام (ع) در اولين روز از ماه ربيع الاول سال 260 هجري بيمار شد و هشت روز در بستر بيماري بود و آنگاه چشم از جهان فروبست. با اين ترتيب، آن حضرت 29 يا 28 سال در جهان زيست كرد كه از اين مدت 23 سال و چند ماه با پدرش و پنج سال و چند ماه، بنابر قولي هشت ماه و 13 روز، و مطابق قولي ديگر شش سال پس از پدرش زندگي كرد. و اين چند سال همان دوران امامت و خلافت آن



[ صفحه 248]



حضرت به حساب مي آيد.

آن حضرت در طول مدتي كه عهده دار امامت و خلافت شيعيان بود، اواخر حكومت معتز و همچنين 11 ماه و 28 روز از حكومت مهتدي را درك كرد و پس از گذشت پنج سال از روزگار خلافت معتمد دنيا را وداع گفت و در خانه اش در سامراء و در جوار قبر پدرش به خاك سپرده شد.