وي ابومحمد ازدي نيشابوري است و پدرش از ياران يونس بود. از امام باقر عليه السلام نيز روايت



[ صفحه 324]



كرده است. او ثقه و مورد اعتماد و يكي از ياران فقيه و متكلم ما و در اين طايفه از ارج و مقام خاصي برخوردار بود. شخصيت او معروف تر از آن است كه وي را توصيف كنيم. گنجي درباره ي او گفته است: «وي 180 جلد كتاب تأليف نموده، برخي از آنها، چون كتاب النقض علي الاسكافي في تقوية الجسم به ما رسيده است» [1] .

شيخ طوسي در توصيف او گفته است:

«فضل بن شاذان، فقيهي متكلم و شخصيتي گرانقدر بوده است. وي تأليفاتي داشته است، از جمله كتاب الفرائض الكبير و... [2] «در جايي او را از ياران امام هادي [3] و جاي ديگر، از ياران امام عسكري عليهماالسلام [4] به شمار آورده

است.

آن گونه كه كشي آورده، از ناحيه ي مولايمان امام عسكري عليه السلام مطالبي در مذمت او وارد شده است، ولي هيچ كدام از آنها ثابت و مسلم نيست، بلكه امام عليه السلام براي او طلب آمرزش نموده و كتاب او را كه همراه «بوشنجي» بوده، تصحيح فرموده است.

كشي از محمد بن حسين بن محمد هروي از حامد بن محمد ازدي بوشنجي ملقب به «فورا» (از مردم بوزجان نيشابور) روايت كرده كه گفت: «آن هنگام كه امام حسن عسكري عليه السلام در عراق بود، ابومحمد فضل بن شاذان رحمه الله او را به عراق فرستاد. وي مي گويد: خدمت امام عسكري عليه السلام شرفياب شدم. چون خواستم از محضر آن بزرگوار بيرون روم، يكي از كتاب هايي كه همراه داشتم و آن را در رداي خود پيچيده بودم به زمين افتاد. امام عسكري عليه السلام آن را برداشت و در آن - كه از تأليفات فضل بن شاذان بود - نگريست و براي او طلب آمرزش نمود. او مي گويد: امام عليه السلام فرمود: من بر مردم خراسان - كه شخصيتي چون فضل بن شاذان ميان آنها است - غبطه مي خورم» [5] .

و نيز او مي گويد: «عده اي براي محمد بن حسن روايت كرده اند، از جمله ابوسعيد محمود هروي كه گفته است: ابوعبدالله شاذاني نيشابوري اين مطلب را شنيده و براي او گفته شده است كه امام عسكري عليه السلام سه بار پي در پي براي فضل طلب آمرزش كردند» [6] .



[ صفحه 325]