گاهي درباره ي معناي جمله ي «خدا را سپاس گو كه منصب امامت را به تو سپرد» اين پرسش در ذهن خواننده ي گرامي خطور مي كند كه آيا در علم الهي، امامت پس از امام هادي عليه السلام به محمد بن علي تعلق گرفته بود، ولي بعداً براي خداوند بدا حاصل شد و آن را در امام عسكري عليه السلام قرار داد و آيا نسبت دادن اين نوع بدا به خداوند سبحان جايز است؟

پاسخ چنين خواهد بود: «بدا» در لغت آشكار شدن چيزي را گويند. و زماني كه چيزي آشكار مي گردد گفته مي شود: «بدا الشي ء يبدو» [1] و هنگامي كه امري پسنديده تر از اول [2] براي كسي پديدار و آشكار گرديد، مي گويند: «در فلان امر براي او بدا حاصل شد». بنابراين اطلاق اين معنا بر خداي متعال روا نيست، چرا كه لازمه ي آن اين است كه خداوند - نعوذ بالله - چيزي را نمي دانسته و بعداً بدان علم پيدا كند و اين محال است و تصور نمي كنم هيچ مسلماني به اين معنا معتقد باشد و بر اساس گفته ي: «از كسي كه ادعا كند خداوند - عز و جل - چيزي را كه ديروز نمي دانسته، بعداً بدان پي مي برد، بيزاري بجوييد» [3] بايد از او و انديشه اش روي گردان شد.

پس ناگزيريم بدا را به نحوي بر خداوند اطلاق كنيم كه محال لازم نيايد و به همين دليل مي گوييم: بدا از ناحيه ي خداوند متعال به اين معنا است كه آنچه را بر آفريدگانش نهان ساخته براي هر كس از آنان كه بخواهد، آشكار مي سازد [4] .

بنابراين بايد در تفسير سخن امام هادي عليه السلام كه فرمود: «اراده ي الهي تعلق گرفته كه ابومحمد پس از مرگ ابوجعفر به امامت برسد چنان كه اراده ي حضرت حق تعلق گرفت كه پس از در گذشت اسماعيل، موسي عليه السلام به امامت برسد»، بگوييم: اراده ي خداوند در امامت برادرش حسن كه همواره امامتش مورد شك و ترديد بود، آشكار گرديد؛ زيرا گروهي از شيعيان تصور



[ صفحه 58]



مي كردند محمد بن علي كه پسر بزرگ تر امام هادي عليه السلام بود، به امامت خواهد رسيد، هم چنان كه دسته اي بر اين تصور بودند كه امامت، حق اسماعيل بن امام صادق است، نه امام موسي كاظم عليه السلام. و آن هنگام كه محمد بن علي از دنيا رفت، اراده ي الهي درباره ي وي آشكار گرديد كه خداوند او را به عنوان امام منصوب نكرده بوده، همان گونه كه مانند آن، درباره ي اسماعيل پديدار گشت. البته اين بدان معنا نيست كه خداوند به نام او تصريح كرده است و سپس برايش بدا حاصل شده و به نام شخص ديگري تصريح نموده است؛ زيرا دادن چنين نسبتي به خداي متعال كه آگاه به فرجام كارها است جايز نيست [5] .

بنابراين معناي سخن امام هادي به امام عسكري عليهماالسلام كه فرمود: «خداي را سپاس گو كه امر پيشوايي و امامت را به تو سپرد» روشن مي گردد؛ بدين ترتيب كه خدا را سپاس گو؛ زيرا خداوند - عز و جل - با در گذشت برادرت محمد، كليه ي شك و ترديدهايي را كه درباره ي امامت تو وجود داشت، برطرف كرده است.

اضافه مي كنم كه تفسير سخن امام عليه السلام به غير از اين معنا صحيح نيست، چون امامت امام حسن عسكري عليه السلام همان گونه كه بدان اشاره كرديم، از ناحيه ي پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و ائمه عليهم السلام ثابت بوده و بدان تصريح شده است.



[ صفحه 59]