آنچه اكنون از تفسير منسوب به امام حسن عسكري عليه السلام موجود است، تفسير سوره ي فاتحه و قسمتي از سوره ي بقره است.

در انتساب اين تفسير به آن حضرت دانشمندان اختلاف دارند. زيرا برخي از روايات آن مشكوك به نظر مي رسد.

مرحوم حاج ميرزا حسين نوري، مؤلف مستدرك الوسائل، آن را معتبر



[ صفحه 233]



مي داند. يكي از دلايل او اين است كه بسياري از علما مانند شيخ صدوق در «من لا يحضره الفقيه»، مرحوم مجلسي قدس سره در «بحار»، شيخ حر عاملي در «وسائل» و ابن شهرآشوب در «مناقب» آن را جزء مصادر خود قرار داده اند.

مرحوم حاج آقا بزرگ تهراني نيز اين تفسير را معتبر مي داند، با اين تفاوت كه مي گويد: در حقيقت دو تفسير بوده يكي تفسير امام هادي عليه السلام كه 12 جلد آن نابود شده است و ديگري تفسير منسوب به امام عسكري عليه السلام، برخلاف محدث نوري كه گمان كرده يك تفسير است.

اين تفسير معتبر باشد يا نه، روايات معتبري نيز در آن وجود دارد. از جمله روايتي كه مربوط به شرايط فقيه و مرجع تقليد است؛ «فأما من كان من الفقهاء صائنا لنفسه حافظا لدينه مخالفا علي هواه مطيعا لأمر مولاه، فللعوام أن يقلدوه و ذلك لا يكون الا بعض فقهاء الشيعة لاجميعهم».

هر فقيهي كه نفس خود را از هوي و هوس نگه دارد و دين خويش را حفظ كند و اطاعت فرمان خداوند را بنمايد عوام مردم بايد از او تقليد كنند (البته اين چنين شرايطي مخالفت با هوي و هوس و حفظ دين و اطاعت الهي) در برخي از فقهاء يافت مي شود. [1] .