بازگشت

قيام صاحب الزنج (فتنه اي سياسي)


در كنار انحرافات اعتقادي و فرهنگي، از فتنه هاي سياسي نيز نبايد غافل ماند كه مشهورترين آنها قيام صاحب الزنج است. رهبري اين قيام را شخصي فاسد و منحرف به عهده داشت كه خود را علي بن محمد بن احمد بن عيسي بن زيد بن علي بن حسين بن علي بن ابي طالب مي خواند. به گفته مسعودي «در شب پنج شنبه 27 رمضان 255 در بئر نحْل بين شهر الفتح و كرخِ بصره قيام كرد. تاريخ نگاران به اتفاق وي را علوي نمي دانند و ديدگاهش همان ديدگاه خوارج بود.» [1] .

وي به هوادارانش مي گفت: نبوت به من عرضه شد، ولي نپذيرفتم، چون مشكلاتي داشت كه ترسيدم تحمل آنها را نداشته باشم. [2] بر اثر قيام وي خسارات زيادي به مردم بصره وارد شد. وي چند بار به آن شهر حمله كرد و تعداد زيادي را كشت و دارايي مردم را غارت كرد و مسجد جامع را آتش زد. جنگ وي با حكومت عباسي حدود چهارده سال و چهار ماه و شش روز طول كشيد و با قتل وي توسط موفّق خليفه عباسي (270 ه . ق) قيام خاتمه يافت. وي خود را به دلايل متعدد به اهل بيت عليهم السلام منتسب مي كرد، ولي امام عسكري عليه السلام علاوه بر تأييد نكردن قيام وي، با اعلام موضع، شيعيان را از انحراف و خطر مي رهانيد. از جمله، محمد بن صالح خثعمي مي گفت: تصميم گرفتم ضمن نامه اي از ابومحمد عليه السلام درباره صاحب الزنج بپرسم، ولي فراموش كردم. امام در جواب نامه علاوه بر سؤالهاي مكتوب من، نوشته بود: «.. و صاحب الزنج از ما نيست.» [3] مرحوم محدث قمي مي نويسد: امام عليه السلام نسبت او را به اهل بيت نفي كرد. بنابراين، از حيث نَسب و مذهب و عمل نيز نفي شده است. [4] .


پاورقي

[1] مروج الذهب، ج4، ص195.

[2] شرح نهج البلاغه، ابن ابي الحديد، ج8، ص158.

[3] المناقب، ابن شهر آشوب، ج4، ص428.

[4] سفينة البحار، ج1، ص559.