مطابق روايات شيعيان دوازده امامي [امام] حسن عسكري [عليه السلام] توسط پدرش امام دهم [ع] به امامت معرفي شد؛ اندكي بعد از وفات تعيين شده قبلي يعني ابوجعفر محمد و چند ماه قبل از وفات پدرشان امام هادي [عليه السلام] در 254 ق / 868م.

وفات محمد برادر [امام] حسن عسكري [عليه السلام] در زمان حيات پدرشان و اختلاف بر سر آنكه امام دهم[عليه السلام] آخرين امام بوده است يا نه و همچنين ادعاي امامت از سوي جعفر سبب پديد آمدن نزاع فرقه اي شد.

به نظر مي رسد ادعاي الياش ناظر به رواياتي همچون دو روايت زير است:

1. علي بن جعفر مي گويد:

من در زمان وفات محمد پسرامام هادي (عليه السلام) نزد آن حضرت حاضر بودم. آن حضرت به امام حسن عسكري (عليه السلام) فرمود: پسر جان خدا را شكر كن كه درباره تو امري پديد آورد. [1] .

2. يحيي بن يسار قنبري گويد:

حضرت ابوالحسن (عليه السلام) (امام علي النقي (عليه السلام)) چهار ماه قبل از وفاتش به پسرش حسن وصيت كرد و مرا با جماعتي از دوستان گواه گرفت. [2] .

اما رواياتي ديگر نيز وجود دارد كه مطابق آنها امام هادي (عليه السلام) حتي در زمان حيات ابوجعفر محمد، برادر بزرگ تر امام عسكري (عليه السلام) فرزندش حسن را به عنوان جانشين خود معرفي مي كرد؛ چنان كه در كتاب الكافي آمده است:

علي بن عمر نوفلي گويد: در صحن منزل امام هادي (عليه السلام) خدمتش بودم كه پسرش محمد از كنار ما گذشت به حضرت عرض كردم: قربانت گردم بعد از شما او صاحب ماست؟ فرمود: نه، صاحب شما بعد از من حسن است. [3] .

همچنين شيخ طوسي در كتاب الغيبه مي نويسد:

احمد بن عيسي علوي مي گويد: بر ابوالحسن (امام هادي عليه السلام)، در صريا (قريه اي است كه امام كاظم عليه السلام آن را در نزديكي مدينه بنا نهاد) وارد شديم و به آن حضرت سلام كرديم. وقتي ابوجعفر و ابومحمد وارد شدند برخاستيم به سوي ابوجعفر كه به او سلام كنيم. پس ابوالحسن عليه السلام فرمود: او صاحب شما نيست؛ بر شماست به صاحبتان و اشاره كرد به ابومحمد (عليه السلام). [4] .

نكته ي ديگر اينكه وصيت امام هادي (عليه السلام) به فرزندش امام عسكري (عليه السلام) چهارماه قبل از وفات دليل بر اين نيست كه ايشان در همان زمان جانشين خود را تعيين كرده، بلكه اين وصيت يك اعلام عمومي براي شيعيان بوده است. همچنين روايتي كه در آن امام هادي (عليه السلام) به فرزندش امام عسكري (عليه السلام) مي فرمايد كه خدا را شكر كن كه درباره ي تو امري پديد آورد، بيانگر اين نيست كه امامت حق ابوجعفر محمد بوده و با وفات او امامت به امام حسن عسكري (عليه السلام) منتقل شده، بلكه نشان دهنده آن است كه با وفات محمد برادر بزرگ تر امام حسن عسكري (عليه السلام)، امامت و جانشيني امام حسن عسكري (عليه السلام) به طور قطعي و مسلم آشكار شده و براي شيعيان جاي شك و ترديدي باقي نمانده است. [5] .