در زمان وفات امام يازدهم [عليه السلام] بر سر فرزند او نزاع بيشتري در ميان شيعه پديد آمد (نگاه كنيد به مدخل محمد القائم [عج] در ويرايش دوم دائرة المعارف اسلام) [1] برخي عقيده داشتند كه [امام] حسن عسكري [عليه السلام] فرزندي به نام محمد برجاي گذاشته است و ديگران منكر اين امر بودند. اين منكران نيز اتفاق نظر نداشتند. برخي معتقد بودند كه [امام] حسن عسكري [عليه السلام] قائم بوده است و باز خواهد گشت. ديگران وفات [امام] حسن عسكري [عليه السلام] بدون داشتن فرزند را نشانه اي براي اشتباهشان در حمايت از امامت او دانستند و به برادرش جعفر گرويدند. شهرستاني تعداد اين فرق را دوازده فرقه مختلف ذكر مي كند (ملل [و نحل]، چاپ Cureton، ج2، ص128-131؛ ولي مسعودي از بيست فرقه ياد كرده است (مروج [الذهب]، ج8، ص40).

در اواخر قرن سوم، شيعيان عراق در باب امامت به دو گروه مخالف هم تقسيم شدند: گروهي به فرزند امام عسكري (عليه السلام) اعتقاد داشتند و گروهي نيز گرد فرزندان و فرزندزادگان جعفر بن علي گرد آمده بودند و جعفريه ناميده مي شدند. از سرنوشت ديگر گروه ها نيز تا قرن چهارم اطلاعي در دست نيست. هم اكنون بدنه اصلي شيعيان اماميه و «هواداران صراط مستقيم تشيع» به فرزند امام عسكري (عليه السلام) به عنوان امام دوازدهم و ولي عصر (عج) اعتقاد دارند؛ اما شواهد نشان مي دهد كه در برخي نقاط دوردست، پيرواني براي جعفر مانده اند كه تاكنون نيز مذهب خويش را حفظ كرده اند [2] .

شايان ذكر است كه شهرستاني برخلاف سخن الياش به يازده فرقه اشاره كرده است. [3] .