سابقه ترتيب و تأليف جوامع حديثي در ميان اصحاب ائمه بسيار طولاني است، بخصوص پس از دوران امام صادق (عليه السلام) افراد زيادي در جامعه شيعه پيدا شدند كه غالب اوقات خود را مشغول جمع آوري روايات صادره از ائمه معصومين (عليهم السلام) و ارسال آنها به شيعيان ساكن در كشورهاي دور و نزديك به منظور راهيابي به افكار و انديشه هاي اهل بيت (عليهم السلام) بوده اند، با گذشت زمان بر تعداد اين مؤلفين افزوده شده و كتابهاي مفصلتر و بيشتري تأليف و عرضه مي شده است. اين امر بويژه در دوران امام عسكري (عليه السلام) با گستردگي هر چه بيشتر دنبال شد و نقش مهمي در حفظ ميراث حديثي شيعه ايفا كرد. در ميان اصحاب امام عسكري (عليه السلام) از آن دسته كه به كار تأليف مي پرداختند حسين بن اشكيب سمرقندي را بايد نام برد. كسي كه مدتي در قم متولي آستانه حضرت معصومه عليها السلام بوده و بعدها به سمرقند رفته و در آنجا ماندگار شد. نجاشي تأليفات او را بر شمرده كه درميان آنها كتابي با عنوان«الرد علي الزيد» به چشم مي خورد. نظر به شدت فعاليت زيديها در اين دوران و قيامهاي مكرر آنها احتمال آن مي رفت كه تعدادي از شيعيان تحت تأثير آنان قرار بگيرند. بدين سبب اين دست كتابها كه غالباً با استناد به روايات صادره از ائمه معصومين (عليهم السلام) و ديگر ادلّه تدوين مي شد، وسيله خوبي براي كنترل اين گونه انحرافات بود.

احمد بن محمد بن خالد يكي از شيعيان معاصر با امام هادي (عليه السلام) و از اصحاب آن حضرت بود كه كتاب المحاسن وي شكل دائرة المعارفي را به خود گرفت كه كليه معارف ديني از قبيل: فقه، اخلاق، تفسير و... را در برداشت.حسن بن موسي الخشاب از اصحاب امام عسكري (عليه السلام) تأليفاتي از خود باقي گذاشته كه كتاب الرد علي الواقفه از آن جمله است. اهميت اين نوشتار با توجه به مشكلاتي كه در آن دوران به دست واقفه ايجاد مي شده بخوبي معلوم است. علاوه بر كتابهايي كه به عنوان رد بر فرق و يا در مسائل فقهي نوشته مي شد، بعضاً به تأليفات كتابهايي در تاريخ نيز پرداخته مي شد. محمد بن علي بن حمزه از اصحاب امام عسكري (عليه السلام) كتابي با عنوان مقاتل الطالبيّين نوشته است. علي بن حسن بن علي فضال عليرغم آنكه از فَطَحيه پيروي مي كرد مورد اعتماد و وثوق امام عسكري (عليه السلام) بوده و كتابهاي فراواني از خود به يادگار گذاشت. عياشي درباره او مي نويسد: هيچ كتابي در هر موضوعي از ائمه باقي نمانده بود جز آنكه پيش او وجود داشت. اين روايت بويژه بر وجود روايات ائمه و حتي مكتوبات آنان در دسترس اصحاب تأكيد ورزيده و نشانه يك جنبش قابل تقدير علمي است كه خود پشتوانه اصلي تشيع به حساب مي آيد. اصولي كه تا اين دوره تأليف شده پايه هاي اصلي جوامع حديثي بزرگتري مانند كافي و... را كه با استفاده از همين مدوّنات اصحاب شكل گرفته، تشكيل داد. گاهي اصحاب درباره پاره اي از كتابها(اصول اوليه)، نظرات ائمه را جويا مي شدند كه از جمله آنها طبق روايتي كه سابقاً آورديم همان بورق بوشنجاني بود كه كتاب يوم و ليله را به امام عسكري (عليه السلام) تقديم داشته و نظر آن حضرت را درباره آن خواسته است. در ميان اصحاب امام عسكري (عليه السلام) كساني نيز پيدا مي شدند كه در زمينه مسائل علمي دست به تأليف مي زدند، نجاشي پس از ذكر احمد بن ابراهيم بن اسماعيل به عنوان يكي از خواصّ و نزديكان امام عسكري (عليه السلام) ضمن برشماري آثار او از كتابي با عنوان با اسماء الجبال و المِياه و الاوديه كه گويا تأليفي در موضوع جغرافي بوده است نام مي برد.