بسياري دوست دارند بدانند امام در كجا زندگي مي كند.

براي روشن شدن اين پرسش بايد محل سكونت امام زمان عليه السلام در چهار دوران به اختصار بررسي شود:

1) دوران پدر

بدون شك محل ولادت امام مهدي عليه السلام شهر سامرا است . او پس از ولادت تا هنگام شهادت امام حسن عسكري عليه السلام در سامرا و نزد پدرش مي زيست . حكيمه خاتون، دختر امام جواد عليه السلام بارها امام عصر عج الله فرجه الشريف را در خانه امام عسكري عليه السلام مشاهده كرد . برخي از ياران امام مانند احمد بن اسحاق نيز وي را همان جا ديده اند . امام در يكي از ملاقات هايش با ابن اسحاق از جاي برخاست; وارد حجره شد و در حالي كه فرزندش را بر شانه قرار داده بود، بيرون آمد . (1)

روزي يعقوب بن منقوش پرسيد: مولاي من، چه كسي امام است؟ فرمود: پرده را كنار بزن . . . او چنان كرد امام عصر عج الله فرجه الشريف را ديد . مهدي عليه السلام از پس پرده برون آمد و بر زانوي پدر نشست . (2)

امام عسگري، در دقايق پاياني عمر، به عقيد خادم فرمود: وارد اتاق شو و كودكي كه در حال سجده است، نزد من آور . . . (3) . اين روايات گواهي مي دهد امام مهدي عج الله فرجه الشريف در حال حيات پدر در شهر سامرا و در خانه وي زندگي مي كرد; اگر چه امام عسكري او را از نظرها پنهان مي داشت .

بر اساس روايت امام صادق عليه السلام ، يكي از جاهايي كه امام عصر عج الله فرجه الشريف حضور مي يابد، صحراي عرفات در ايام حج است

2ـ غيبت صغرا

امام، در دوران 74 ساله غيبت صغرا، احتمالا در عراق زندگي مي كرد; زيرا چهار نايب خاصي كه با وي رابطه مستقيم داشتند، در بغداد به سر مي بردند . آن ها نامه هاي مردم را به وي مي رساندند و پاسخ دريافت مي كردند . امام صادق عليه السلام مي فرمايد: براي حضرت قائم دو غيبت است: يكي كوتاه و ديگري طولاني . در غيبت اول، كسي جز خواص شيعيان وي، جايگاهش را نمي داند . (4) به احتمال قوي نايبان خاص آن حضرت، مصداق خواص به شمار مي آمدند .

3) غيبت كبرا

درباره محل اقامت امام در دوران غيبت كبرا نمي توان به طور دقيق به محلي خاص اشاره كرد . امام صادق عليه السلام به ابوبصير فرمود: نيكوترين منزل مدينه است . (5) علامه مجلسي نيز مي گويد: همين جمله دلالت مي كند آن حضرت غالبا در مدينه و اطراف آن به سر مي برد . (6) امام باقر عليه السلام هم به كوه «ذي طوي » اشاره فرموده است; (7) اما بايد گفت هيچ كس به محل دقيق سكونت امام مهدي عليه السلام راه پيدا نمي كند; زيرا امام عصر به ابراهيم بن مهزيار فرمود: پدرم از من پيمان گرفته در سرزميني پهناور و دوردست زندگي كنم تا از نيرنگ هاي گمراهان و متمردان امت تازه به دوران رسيده و گمراه، نهان و مصون باشم . اين پيمان مرا بر فراز تپه هاي بلند و ريگزارها و سرزمين هاي مورد اطمينان افكنده است . (8)

برخي احتمال مي دهند امام در يكي از جزاير دوردست كه با كشور مغرب چندان فاصله ندارد و به جزيره خضرا معروف است، به سر مي برد. گروهي نيز با منطبق دانستن اوصاف اين جزيره با مثلث برمودا، آن مكان را محل سكونت امام زمان عجل الله فرجه الشريف مي دانند; زيرا به رغم تلاش هاي فراوان تا كنون كسي به كشف اسرار اين مثلث توفيق نيافته است. بي ترديد اين نظر نادرست مي نمايد . (9)

به استناد برخي از روايات، امام عصر عجل الله فرجه الشريف در زمان غيبت كبرا در همه جا حضور مي يابد، و يوسف وار به طور ناشناس ميان مردم رفت و آمد مي كند . هيچ كس وي را نمي شناسد تا وقتي خداوند به او اجازه دهد خود را معرفي كند; چنانچه به يوسف صديق اجازه داد خود را به برادرانش بشناساند . (10)

بر اساس روايت امام صادق عليه السلام ، يكي از جاهايي كه امام عصر عج الله فرجه الشريف حضور مي يابد، صحراي عرفات در ايام حج است .

عبيد بن زراره گفت: از امام صادق عليه السلام چنين شنيدم: زماني فرا رسد كه مردم امام خود را نبينند . او در روزهاي حج مردم را مي بيند ولي مردم او را نمي بينند . (11)

محمد بن عثمان، يكي از نواب اربعه، نيز در اين باره مي گويد: والله ان صاحب هذا الامر يحضر الموسم كل سنهي فيري الناس و يعرفهم و يرونه و لايعرفونه; به خدا سوگند، صاحب اين امر همه ساله در مراسم حج حضور پيدا مي كند . مردم را مي بيند و مي شناسد; ولي مردم با اين كه او را مي بينند نمي شناسند . (12)

4) عصر ظهور

امام زمان، هنگام ظهور در مسجد سهله (13) اقامت خواهد كرد. ده ها هزار پيامبر در اين مسجد نماز گزارده اند و محل سكونت بزرگاني چون حضرت ابراهيم و ادريس و خضر بوده است. (14) امام صادق عليه السلام به ابوبصير فرمود: اي ابامحمد، گويا حضرت قائم را در مسجد سهله مي بينم كه با زن و فرزندانش در آن مستقر مي گردد.

به استناد برخي از روايات، امام عصر عجل الله فرجه الشريف در زمان غيبت كبرا در همه جا حضور مي يابد، و يوسف وار به طور ناشناس ميان مردم رفت و آمد مي كند .

ابوبصير پرسيد:
آيا مسجد سهله خانه اش خواهد بود؟

حضرت فرمود: آري، اين مسجد منزل حضرت ادريس است. خداوند هيچ پيامبري را برنينگيخت مگر آن كه در اين مسجد نماز گزارد . هر كس در اين مسجد بماند، مانند آن است كه در خيمه رسول خدا اقامت كرده است . هيچ مرد و زن مؤمني نيست مگر آن كه دلش به سوي آن مسجد پر مي كشد . روز و شبي نيست مگر آن كه فرشتگان به اين مسجد پناه مي برند و در آن به عبادت خداوند مي پردازند . (15)

ناگفته نماند، هم اكنون در سه گوشه اين مسجد سه مقام، با اعمال ويژه، واقع شده است . كه اين مقام ها به حضرت ابراهيم و ادريس و خضر منسوبند.