اين روزها مصادف با ميلادامام حسن عسكري است به اين بهانه بنا داريم احاديثي از اين بزرگمرد دوران را به بررسي بنشينيم ؛ چرا كه امام علي در اين باره مي فرمايد : هر گاه حديثي شنيديد آن را با دقت عقلي فهم ورعايت كنيد ، نه بشنويد و روايت كنيد بر خلاف تصور و عمل ما كه احاديث را از حفظ مي كنيم و گاه ، جا وبي جا بر زبان مي آوريم در كلام حضرت امير احاديث تنها براي دقت وتدبر درآن و سپس به كار بستن آن است. ما هم سعي داريم در اين مجال ، دو سخن از آن حضرت را بررسي كنيم ، چرا كه همانا براي خداوند بر مردم دو حجّت است، حجّت آشكار و حجّت پنهان، امّا حجّت آشكار عبارت است از رسولان و پيامبران و امامان؛ و حجّت پنهاني عبارت است از عقول مردمان .(1)

و در قرآن كريم آيات بسياري است كه انسان را به تعقل و تفكر در آفرينش و مخلوقات دعوت مي كند . خداوند در سوره بقره آيه 170، يهتدون( هدايت ) را به دنبال يعقلون ( تفكر ) آورده و درباره كفار كه بر بت پرستي پدرانشان تاكيد مي ورزيدند مي فرمايد : لو كان اباوهم لايعقلون شيئاً و لا يهتدون ( آن پدران بي عقل و نادان بوده و هرگز به حق و راستي راه نيافته اند ) چنانكه همين معنا را هم مي توان در كلام امام حسن عسكري نيز يافت ، ايشان در باره فضيلت تعقل مي فرمايند عبادت پر روزه گرفتن و پر نماز خواندن نيست ، عبادت پر انديشه كردن در امر خداست و هدايت نه تنها و تنها از طريق عبادت كه در گام نخستين از طريق تفكر ميسر است .

خداوند علاوه بر اينكه هدايت وتفكر را امري توامان و لازم وملزوم يكديگر مي نامد ، پليدي و بي خردي را نيز هم خانه يكديگر مي شمرد و در آيه 100 سوره يونس چنين مي فرمايد : يجعل الرجس علي الذين لايعقلون ( و خدا پليدي را براي مردم بي خرد كه عقل را به كارنمي بندند مقرر مي دارد ) امام حسن عسكري نيز تعقل و تفكر را زيبايي باطني آدمي مي نامند صورت نيكو ، زيبايي ظاهري است ، و عقل نيكو ، زيبايي باطني است .

بهتر آن است كه به جنبه ديگر تعقل وتفكر در آيات قرآن نيز اشاره شود ، خداوند در آيه 10 سوره انبيا مي فرمايد لقد انزلناه اليكم كتاباً فيه ذكركم افلا تعقلون ( همانا ما به سوي شما كتابي كه مايه شرافت و عزت شماست فرستاديم آيا نبايد در اين كتاب بزرگ تعقل كرده و حقايق آن را فهم كنيد ؟) آيات بسياري در قرآن به اين موضوع اشاره دارند و آدمي را علاوه برآنكه به تفكر در خلقت آسمانها وزمين و انسان وحيوان وگردش شب و روز ... مي خوانند به تدبر وتفكر در آيات قرآن كريم نيز تاكيد مي ورزند .اين معنا را در احاديث ديگر ائمه (ع ) نيز مي يابيم ، چنانكه امام محمد باقر عقل را بهترين و برترين آفريده خدا و امام رضا (ع) عقل را بهترين دوست آدمي وجهل را بدترين دشمن او مي دانند .

از چه روست كه هر چه امامان معصوم به زمان غيبت نزديكتر مي شوند در لزوم تعقل و تفكر تاكيد بيشتري مي ورزند ؟ آيا از آن رو نيست كه در زمان غيبت امام مهدي (عج) جز به مدد اين هديه الهي نمي توان راه جست ؟ آيا سبب آن نيست كه با اين احاديث شيعيان را دعوت به تفكر نمايند تا در زمان غيبت در دام انديشه هاي افراطي و كج روي هاي آشكار گرفتار نيايند ؟ پس چرا در ميان ما مسلمانان و به ويژه شيعيان عبادت هاي بسيار و يا تنها وتنها حب اهل بيت ( عليهم السلام ) تنها راه هدايت و رستگاري تلقي مي گردد ؟ و يا چگونه است كه در قرائت قرآن ( اين همراه و همگام امامان معصوم به اعتبار حديث ثقلين ) تنها ثواب آن لحاظ شده و كسي را به تدبر وتفكر در آن دعوت نمي كنند ؟ به گونه اي كه يك فارس زبان يا ترك زبان كه زبان عربي را نمي فهمد ويا اندكي مي فهمد تنها به قرائت متن عربي قرآن كفايت مي كند .

آيا خواندن متن عربي قرآن بدون دريافت معناي آن مي تواند براي انسان رستگاري به همراه داشته باشد ؟ عجيب آنكه با اين حجم بسيار از آيات وروايات ( كه نگارنده تنها اندكي از آن را در اينجا نقل كرده) در اين زمانه ، خردورزي و عقل گرايي ، مذموم و گاه محصول وارداتي غرب تلقي شده و پرسشگري كه محصول تفكر است ناپسند تلقي مي شود .

بعد از انبيا ، پيامبران الهي و امامان ، قوه عاقله ي آدمي تنها راه نجات وي از گرداب سهمگين آشفتگي هاست . خداوند پيامبران و فرستادگانش را به سوي بندگانش بر نيانگيخته، مگر آن كه از طرف خدا تعقّل كنند. پس نيكوترين شان از نظر پذيرش، بهترين شان از نظر معرفت به خداست، و داناترين شان به كار خدا، بهترين شان از نظر عقل است، و عاقل ترين آنها، بلند پايه ترين شان در دنيا و آخرت است. . تاكيد امام حسن عسكري بر خردورزي از آن روست كه زمان ارتباط مستقيم و رودررو با امام را رو به پايان مي بينند و با توسل به حجت پنهان خدا سعي در آشكار ساختن راه هدايت در دوران طولاني غيبت دارند .

امروز ميلاد بزرگمردي است كه يگانه فرزندش پرچم عدل را در جهان به اهتزار در خواهد آورد و در پناه علم و ايمان درهاي سعادت را به روي بشريت خواهد گشود . امروز ميلاد فرزندي ديگر از خانداني است كه سرسلسله آنان عقل كل و شهر علم لقب مي يابد، و امروز ميلاد امامي ديگر از تبار پيامبري است كه يك ساعت تفكر را بر هفتاد سال عبادت برتري داده است . شايسته است ملتي كه خود را دوستدار اهل بيت (عليهم السلام ) مي داند و مي نامد در بهره گيري از تعاليم آن بزرگواران بر ديگران پيشي گيرد.