بازگشت

امام عسكري (ع) و تصوّف


از جمله جريان هاي فاسدي كه امام عسكري عليه السلام به شدّت از آن بيزاري جسته و مردم را از گرويدن به آن بر حذر مي داشت، گروه «صوفيه» است. اين فرقه از آغاز پيدايش توسّط «ابوالقاسم كوفي بهشميّه» توانست تحت پوشش اسلام، عدّه اي از مسلمانانِ ساده لوح را بفريبد. محمّد بن عبدالجبّار از امام عسكري عليه السلام نقل كرده كه حضرتش فرمود:
از امام صادق عليه السلام در مورد «ابوهاشم كوفي» سؤال شد، امام صادق عليه السلام فرمود:
«او فردي بسيار فاسد العقيده بود و مسلكي به نام تصوّف اختراع كرد و آن را مركزي براي اعتقادات پليد خود قرار داد.» 1
آري، بدعت، خودنمايي، چلّه نشيني، تعطيل كردن احكام دين، انزوا و … از مظاهر تصوّف است و ائمه عليهم السلام با آن مقابله نموده اند. و موجب تأسّف آنكه اين روش هاي غلط گاهي تحت عناويني همچون: تشيّع، ابراز علاقه به اهل بيت عليهم السلام و يا تهذيب نفس انجام مي گيرد!
امام حسن عسكري عليه السلام خطاب به صحابي گرانقدرش، ابوهاشم داود بن قاسم جعفري فرمود:
«زماني بر مردم فرا مي رسد كه چهره هايشان خندان، ولي دلهايي تاريك دارند. از ديدگاه آنان، سنّت يعني بدعت و بدعت يعني سُنّت. مؤمن را به ديده حقارت مي نگرند و فاسق را ارج مي نهند. فرمانروايان آنان افرادي نادان و ستم پيشه اند و دانشمندان ايشان دريوزه دربار ستمگرانند. ثروتمندان آنها حقّ تهيدستان را به يغما مي برند و كوچك ترها بر بزرگان خود پيشي مي گيرند. انسان هاي نادان از ديدگاه ايشان فردي آگاه و اشخاص حيله گر را مهذّب مي دانند. ميان فرد با اخلاص و انسان مُردّد تمييز نمي دهند. آنان گوسفندان را از گرگ ها باز نمي شناسند. عالمان و انديشمندان آنها بدترين آفريده هاي الهي در روي زمين اند؛ چرا كه به فلسفه و تصوّف تمايل نشان مي دهند. به خدا سوگند! آنها از عقيده [و فطرت] خود برگشته و از راه حق منحرف شده اند. در علاقه و محبّت به مخالفان ما زياده روي مي كنند و شيعيان و دوستداران ما را به گمراهي مي كشانند. اگر به جاه و مقامي دست يابند، از گرفتن رشوه سير نمي شوند و اگر به ذلّت گرفتار گردند، رياكارانه خدا را پرستش مي كنند. آگاه باشيد كه آنان راه (سعادت و حقيقت) را بر مؤمنان مي بندند و مُبلّغان آئين كافرانند. كساني كه با آنها زندگي مي كنند، بايد از آنان بر حذر بوده و دين و ايمان خويش را حفظ كنند.»
سپس امام عسكري عليه السلام فرمود:
«اي ابوهاشم! اين مطالب را پدرم از پدران بزرگوارش، از جعفر بن محمّد عليهم السلام برايم نقل نمود. اين سخنان از اسرار ما است، آنها را جز براي اهلش بازگو مكن.» 2
نفوذ افكار انحرافي و از جمله تصوّف در ميان شيعيان، خطري بوده است كه بزرگان از ياران ائمه عليهم السلام بدان اهتمام مي ورزيده و گزارش آن را به امامان معصوم عليهم السلام منتقل مي نموده اند.
احمد بن محمد بن عيسي از اصحاب امام حسن عسكري عليه السلام در نامه اي به حضرت چنين گزارش مي دهد:
«گروهي يافت شده اند كه براي مردم سخنراني مي كنند و احاديثي مي خوانند و آنها را به شما و پدران شما نسبت مي دهند. در ميان آنهاست احاديثي كه قلوب ما آنها را نمي پذيرد ولي امكان ردّ اين روايات وجود ندارد، چرا كه آنها را از پدران شما نقل مي نمايند. ايشان دو نفرند؛ يكي، علي بن حَسكه و ديگري، قاسم يقطيني.»
وي در ادامه مي نويسد:
«از عقايد ايشان است كه مي گويند: مراد از سخن خدا كه مي فرمايد:
«انّ الصّلوه تنهي عن الفحشاء و المنكر» 3
مردي است كه مردم را از فحشاء باز مي دارد نه آنكه مقصود، ركوع و سجود باشد. و مقصود از زكات نيز همان مرد است نه دراهم و اخراج مال.
و بر همين منوال، اوامر و نواهي خداوند را تأويل مي كنند. بر ما منّت بگذاريد و راه حق و سلامت از انحرافات را بيان نماييد.»
امام عسكري عليه السلام در پاسخ نوشت:
«ابن حَسكه دروغ مي گويد و براي شما همين كافي است كه ما او را در زمره دوستان خود نمي شناسيم. خدا، او را لعنت كند. به خدا قسم! كه پروردگار، محمّد صلي الله عليه و آله وسلم و پيامبران قبل از او را نفرستاد مگر براي دين خالص و نماز و زكات و روزه و حج و ولايت. و پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله وسلم مردم را دعوت نكرد مگر به سوي خداي وحده لاشريك له و ما اوصيا از فرزندان پيامبر نيز بنده خدا هستيم و به او شرك نمي ورزيم. اگر اطاعتش كنيم، بر ما رحم خواهد كرد و اگر نافرماني اش كنيم، ما را عذاب خواهد نمود. ما بر خدا حجّت نداريم بلكه حجّت از اوست بر ما و بر همه خلقش. من اين سخنان را نفي نموده، از اين اشخاص بيزاري مي جويم؛ شما نيز آنها را رها كنيد. خداوند، لعنتشان كند. و آنان را در تنگنا قرار دهيد و چنانچه آنها را در مكان خلوت يافتيد، سرشان بر سنگ بكوبيد.» 4

***

1. سفينه البحار، شيخ عباس قمي، ص 145، بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس.
2. همان.
3. عنكبوت / 45.
4. رجال الكشّي، ج 2، ص 802 و 803، مؤسّسه آل البيت عليهم السلام.