بازگشت

دوران طاقت فرسا


خلفاي عباسي از هر گونه اعمال فشار و محدوديت نسبت به امامان دريغ نمي كردند، و اين فشارها و سخت گيري ها در عصر امام جواد، امام هادي و امام عسكري عليه السلام در سامراء به اوج خود رسيد. شدت اين فشارها به قدري بود كه سه پيشواي بزرگ شيعه كه در مركز حكومت آنها (سامراء) مي زيستند، با عمر كوتاهي جام شهادت نوشيدند؛ امام جواد عليه السلام در سن 25 سالگي، امام هادي عليه السلام در سن 41 سالگي و امام حسن عسكري عليه السلام در سن 28 سالگي كه جمعا 92 سال مي شود. و اين حاكي از جوّ پر اختناق و شدت صدمات رسيده به آنها مي باشد. (1)
در اين ميان، محدوديتها و فشارهاي دوران امام عسكري عليه السلام بيش از دو پيشواي ديگر بود. و علت اينكه امام حسن عسكري عليه السلام را، عسكري مي گويند، اين است كه حضرت به دستور خليفه عباسي در «سامراء» در محله «عسكر» سكونت اجباري داشت؛ (2) چرا كه خليفه از نفوذ و موقعيت مهم اجتماعي امام نگران بود و حضرت را ناگزير كرده بود كه هر هفته روزهاي دوشنبه و پنجشنبه در دربار حاضر شود. (3)
دربار عباسي به اين مقدار نيز اكتفا نكرد، بلكه «معتز» امام را بازداشت و زنداني كرد (4) و حتي به «سعيد حاجب» دستور داد امام را به سمت كوفه حركت دهد و در طول راه او را به قتل رساند؛ ولي پس از سه روز خود معتز توسط تركان به هلاكت رسيد. (5)
پس از او «مهتدي» نيز امام را بازداشت و زنداني كرد و تصميم به قتل حضرت داشت كه خداوند مهلت نداد و تركان بر ضد او نيز شوريدند و او را به قتل رساندند. (6)
حتي حضرت در زندان نيز توسط برخي جاسوسان مخفي تحت كنترل بود؛ از جمله شخصي زنداني به نام جمحي (عجمي) گزارشي از فعاليت حضرت و شيعيان آماده كرده بود كه به خليفه برساند، ولي حضرت عسكري عليه السلام به شيعيان زنداني تذكر داد كه «هم اكنون گزارش تهيه شده در لاي لباس او پنهان است.» شيعيان بعد از تفتيش متوجه شدند كه مطالب خيلي مهم و خطرناكي را عليه امام و آنها تهيه كرده بود. (7)
اين فشار و كنترل شديد در عصر «معتمد» به اوج خود رسيد و سرانجام باعث شهادت امام گرديد.

***

1. سيره پيشوايان، مهدي پيشوايي، مؤسسه امام صادق عليه السلام، چاپ دوم، 1374، ص 621.
2. ر. ك: علل الشرايع، صدوق، قم، مكتبه الطباطبائي، ج 1، ص 176 و 230.
3. بحارالانوار، مكتبه الاسلاميه، ج 50، ص 251؛ دلائل الامامه، جرير طبري، قم، منشورات الرضي، چاپ سوم، 1363 ه. ش، ص 226.
4. بحارالانوار، ج 50، ص 311.
5. همان، ص 313.
6. كتاب الغيبه، شيخ طوسي، تهران، مكتبه نينوي الحديثه، ص 134.
7. الفصول المهمه، ابن صبّاغ مالكي، چاپ قديم، ص 304؛ نور الابصار، شبلنجي، قاهره، مكتبه المشهد الحسيني، ص 166.