وي فرزند متوكل عباسي است كه پس از بركناري مستعين در سال 252 زمام امور را به دست گرفت و راه پيشينيان را تعقيب كرد . پس از قتل متوكل، تركان بر امور كشور مسلط شدند و به جاي اينكه خليفه فرمانده آنان باشد، خليفه را به زير فرمان خود در آوردند، به گونهاي كه اگر خليفه به خواسته هاي آنان تن در نميداد، نقشه بركناري يا قتل او را ميكشيدند. داستاني كه ذيلاً يادآور ميشويم گواه اين معنا است : روزي «معتز» گروهي از همفكران و محرمان اسرار خود را در مجلسي گرد آورد سپس ستاره شناسي را احضار كردند تا مدت خلافت وي را تعيين كند. در اين موقع ظريفي كه در مجلس بود، گفت: من بيش از ستاره شناس، از مدت خلافت و عمر او آگاهم. آنگاه نظريه خود رإ چنين بيان كرد: تا روزي كه تركان هوادار خليفه هستند و دوام حكومت او را بخواهند، او بر مسند خلافت مستقر خواهد بود و روزي كه مورد خشم آنان قرار گيرد و علاقه آنان از او قطع شود، آن روز پايان حكومت او خواهد بود!(1)
***
1- ابن طقطقا، الفخري، بيروت، دار صادر، 1386 ه'. ق، ص .243