يكي ديگر از موضعگيريهاي امام عسكري - عليه السلام - حمايت و پشتيباني مالي از شيعيان، بويژه از ياران خاص و نزديك آن حضرت، بود. با يك مطالعه در زندگاني آن حضرت، اين مطلب به خوبي آشكار ميشود كه گاهي برخي از ياران امام، از تنگناي مالي، در محضر امام شكوه ميكردند و حضرت، گرفتاري مالي آنان را برطرف ميساخت و گاه حتي پيش از آنكه اظهار كنند، امام مشكل آنان را برطرف ميكرد. اين اقدام امام مانع از آن ميشد كه آنان زير فشار مالي، جذب دستگاه حكومت عباسي شوند. در اين زمينه ميتوان براي نمونه چند مورد زير را ياد كرد: 1- ابو هاشم جعفري»(1) ميگويد: از نظر مالي در مضيقه بودم. خواستم وضع خود را طي نامهاي به امامعسكري - عليه السلام - بنويسم، ولي خجالت كشيدم و صرفنظر كردم. وقتي كه وارد منزل شدم، امام صد دينار براي من فرستاد و طي نامهاي نوشت: هر وقت احتياج داشتي، خجالت نكش، و پروا مكن، و از ما بخواه كه بخواست خغا به مقصود خود ميرسي(2) 2- علي بن زيد علوي» ميگويد: امام عسكري - عليه السلام - مبلغي پول به من داد و فرمود: با اين پول كنيزي بخر، زيرا كنيز تو مرده است. وقتي كه به منزل برگشتم، ديدم كنيز مرده است!(3) 3- ابو هاشم جعفري» ميگويد: نياز مالي خود را به اطلاع امام رساندم، امام كيسهاي حاوي پانصد دينار به من داد و فرمود: ابو هاشم! اين را بگير و اگر كم است عذر ما را بپذير!(4) 4- ابو طاهر بن بلال» يك سال به حج مشرف شد و در مراسم حج مشاهده كرد كه »علي بن جعفر»(5) مبالغ هنگفتي انفاق كرد. وقتي كه از حج بازگشت، جريان را به امام گزارش كرد. امام در پاسخ نوشت: «قبلاً دستور داده بوديم صد هزار دينار به وي بدهند، سپس مجدداً بالغ بر همين مبلغ براي او حواله كرديم ولي او براي رعايت حال ما نپذيرفت». بعد از اين جريان «علي بن جعفر» به حضور امام شرفياب شد، به دستور حضرت سي هزار دينار به وي پرداخت گرديد.(6) اين روايت نشان ميدهد كه «علي بن جعفر» مبالغ درشتي در حجاز توزيع ميكرده است، و اگر چه مورد مصرف آنها در روايت معين نشده ولي حجم بزرگ پولها نشان ميدهد كه اين، يك برنامه وسيع و طراحي شده بوده و طبعاً شيعيان نيازمند وشخصيتهاي بزرگ و مبارز شيعه از آن برخوردار ميشدهاند و اين برنامه با آگاهي و هدايت و حمايت مالي امام اجرا ميشده است/ البته پرداخبت چنين مبلغهايي با توجه به محدوديت امام، نبايد موجب ترديد يا انكار گردد زيرا بررغم آنكه فعاليتهاي اجتماعي و سياسي امام بشدّت تحت كنترل حكومت عباسي بود، رقمهاي قابل توجهي از شيعيان مناطق مختلف، توسط نمايندگان امام به آن حضرت ميرسيد. مثلاً تاريخ ميگويد: شخصي از «جرجان «به محضر امام رسيد و اموالي را كه شيعيان آن منطقه فرستاده بودند به پيشكار امام به نام«مبارك» تسليم كرد(7)، يا شخصي كه از جبل (قسمتهاي كوهستاني ايران تا قزوين و همدان) با راهنمايي يك نفر علوي به حضور امام رسيده بود، چهار هزار دينار به امام تقديم كرد(8)، يا چنانكه قبلاً گفتيم، نماينده امام در قم (احمد بن اسحق) صد و شصت كيسه طلا نقره كه از شيعيان آن شهر تحويل گرفته بود، به امام تسليم كرد(9). غير از اينها اموال و وجوه قابل توجهي نيز توسط نمايندگان امام عسكري - عليه السلام - جمع آوري شده بود كه تحويل آنها تا زمان شهادت حضرت به تأخير افتاد و طبعاً به پيشگاه حضرت ولي عصر تقديم شد كه ميتوان به عنوان نمونه از اموال فراواني ياد كرد كه در اختيار «ابراهيم بن مهزيار» بوده و پس از مرگ او پسرش «محمد» به نماينده امام عصر تحويل داد(10) همچنين ميتوان از هفتصد ديناري كه نزد يكي از اهالي جبل بوده(11)، و نيز از پانصد ديناري كه در اختيار يكي ديگر از شيعيان بنام «عمران همدان «بوده(12)، نام برد/
***
1- درباره شخصيت و فضيلت ابو هاشم جعفري در چند صفحه پيش، توضيح داديم/
2- شيخ مفيد، الارشاد، قم، مكتبة بصيرتي، ص 343 - ابن شهر آشوب، مناقب آل أبي طالب، قم، كتابفرشي مصطفوي، ج4، ص 439- مسعودي، اثبات الوصية، نجف، المطبعة الحيدرية، 1373 ه'.ق، ص 242 - سيد محسن امين، اعيان الشيعة، بيروت، دار التعارف للمطبوعات، 1403 ه'.ق، ص 40 - طبرسي، اعلام الوري، ط3، دار الكتب الاسلامية، ص 372 - كليني، اصول كافي، تهران، مكتبة الصدوق، 1381 ه'.ق، ج1، ص 508/
3- ابن شهر آشوب، مناقب آل أبي طالب، قم، كتابفروشي مطصفوي، ج4، ص 431 - علي بن عيسي الاربلي، كشف الغمّة، تبريز، مكتبة بني هاشمي، 1381 ه'.ق، ج3، ص 218/
4- ابن شهر آشوب، مناقب آل أبي طالب، قم، كتابفروشي مطصفوي، ج4، ص 431 - علي بن عيسي الاربلي، كشف الغمّة، تبريز، مكتبة بني هاشمي، 1381 ه'.ق، ج3، ص 218/
5- علي بن جعفر از دوستداران صميمي و ياران ويژه و بسيار مورد اعتماد امام هادي و امام عسكري - عليهما السلام - و از كارگزاران آن دو بزرگوار بوده است. او به جرم نمايندگي از طرف امام هادي، توسط متوكل عباسي مدتي زنداني گرديد و پس از آزادي، به امر امام، به مكه رفت و در آنجا مقيم گرديد. گويا او همچنان در مكه بوده كه انفاق او را ابوطاهر ديده است.ر.ك به: شريف القرشي، باقر، حياة الامام العسكري، دار الكتاب الاسلامي، ص 156 - 155 - شيخ طوسي، مأخذ گذشته، ص 212 - ما مقاني، تنقيح المقال، تهران انتشارات جهان، ج2، ص 272 - 271 - شيخ طوسي، اختيار معرفة الرجال (معروف به رجال كشّي)، مشهد، دانشگاه مشهد، 1348 ه'.ش، ص 523 و 607/
6- طوسي، الغيبة، تهران، مكتبة نينوي الحديثة، ص .212 اين روايت با مقداري تفاوت، در كتاب «مناقب» اين شهر اشوب نيز نقل شده است، ولي به نظر نگارنده آنچه در غيبت شيخ طوسي نقل شده به صحت نزديكتر است/
7- علي بن عيسي الاربلي، كشف الغمّة، تبريز، مكتبة بني هاشمي، 1381 ه'.ق، ج 3، ص 217/