علاوه بر شبكه ارتباطي وكالت، امام از طريق اعزام پيكها نيز با شيعيان و پيروان خود ارتباط برقرار ميساخت و از اين رهگذر مشكلات آنان را برطرف ميكرد. در اين زمينه، به عنوان نمونه، ميتوان از فعاليتهاي «ابوالأديان«، يكي از نزديكترين ياران امام ياد كرد(1). او نامهها و پيامهاي امام را به پيروان آن حضرت ميرساند، و متقابلاً نامهها، و سؤالها، مشكلات، خمس و ديگر وجوه ارسالي شيعيان را دريافت نموده و در سامرّأ به محضرامام عسكري ميرساند. آخرين مأموريت او را كه در روزهاي آخر حيات امام عسكري رخ داد، در بخش جريان شهادت آن حضرت توضيح خواهيم داد/ گذشته از پيكها، امام از طريق مكاتبه نيز باشيعيان ارتباط برقرار ميساخت و از اين رهگذر آنان را زير چتر هدايت خويش قرار ميداد. نامهاي كه امام به »ابن بابويه» نوشته - و در بخش تقويت و توجيه سياسي عناصر مهم شيعه از آن ياد خواهيم كرد - نمونهاي از اين نامهها است(2). از اين گذشته، امام دو نامه به شيعيان قم و آبه (آوه) نوشته است كه متن آنها در كتابهاي ما مضبوط است(3). نامههاي ديكري نيز به مناسبتهاي ديگر از امام در دست است(4) بر اساس روايتي، امام عسكري بامداد روز هشتم ربيع الأول سال 260 ه'، اندكي پيش از رحلت، نامههاي فراواني به مردم مدينه نوشت(5)
***
1- ابو الأديان علي بصري، در اواخر قرن سوم هجري در گذشته و كنيه او در اصل «ابوالحسن» بوده است، نامبرده به اين جهت به ابوالأديان شهرت يافته بود كه با پيروان تمام دينها مناظره ميكرد و مخالفين را مجاب مينمود (مدرس تبريزي، محمد علي، ريحانة الأدب، چاپ سوم، تهران، كتابفروشي خيام، 1347 ه'.ش، ج7، ص570/( انتخاب ابوالأديان براي انجام اين مأموريت، نشان ميدهد كه حضرت افراد ويژهاي را به اين كار ميگمارده است/
2- ابن شهر اشوب، مناقب آل ابي طالب، قم، كتابفروشي مصطفوي، ج4، ص 425 - مجلسي، بحار الأنوار، ج50، ص 317 - فيض كاشاني، معادن الحكمة في مكاتيب الأئمة، قم مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، ط 1409 ،2 ه'.ق، ج2، ص 265/
3- فيض كاشاني، همان كتاب ص 264 - مجلسي، همان كتاب، ص .317
4- حسن بن علي بن شعبة، تحف بالعقول، ط 2، قم مؤسسة بالنشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، 1363 ه'.ش، ص 486/