معتمد عباسي كه همواره از محبوبيت و نفوذ معنوي امام در جامعه نگران بود، چون ديد توجه مردم به امام روز بروز بيشتر ميشود و زندان و اختناق و مراقبت تأثير معكوس دارد، سرانجام به همان شيوه مزورانه ديرينه متوسل شد و امام را پنهاني مسموم ساخت . دانشمند نامدار جهان تشيع، «طبرسي»، مينويسد: بسياري از دانشمندان ما گفتهاند: امام عسكري - عليه السلام - بر اثر مسوميت به شهادت رسيد، چنانكه پدرش و جدش و همه امامان، با شهادت از دنيا رفتهاند. (1) «كفعمي«، دانشمند معروف شيعه، ميگويد: او را «معتمد» مسموم ساخت (2) و «محمدبن جرير بن رستم»، از دانشمندان شيعي در قرن چهارم، معتقد است كه: امام عسكري - عليه السلام - در اثر مسموميت به درجه شهادت رسيد. (3) يكي از نشانههاي شهادت امام توسط دربار عباسي، تحرّكها و تلاشهاي فوق العادهاي بود كه معتمد عباسي در روزهاي مسموميت و شهادت امام، براي عادي جلوه دادن مرگ آن حضرت از خود نشان داد . »ابن صبّاغ مالكي»، يكي از دانشمندان اهل سنت، از قول «عبيد الله بن خاقان»، يكي از درباريان عباسي (كه از احترام او نسبت به امام ياد كرديم (مينويسد : ...»هنگام در گذشت ابو محمد حسن بن علي عسكري - عليه السلام - معتمد، خليفه عباسي حال مخصوصي پيدا كرد كه ما از آن شگفت زده شديم و فكر نميكرديم چنين حالي در او (كه خليفه وقت بود و قدرت را در دست داشت) ديده شود. وقتي «ابو محمد» (امام عسكري) رنجور شد، پنج نفر از اطرافيان خاص خليفه كه همه از فقيهان درباري بودند، به خانه او گسيل شدند. معتمد به آنان دستور داد در خانه ابو محمد بمانند و هرچه روي ميدهد به او گزارش كنند، نيز عدهاي را به عنوان پرستار فرستاد تا ملازم او باشند، و همچنين به »قاضي بن بختيار» فرمان داد ده نفر از معتمدين را انتخاب كند و به خانه ابو محمد بفرستد و آنان هر صبح و شام نزد او بروند و حال او را زير نظر بگيرند. دو يا سه روز بعد به خليفه خبر دادند حال ابو محمد سختتر شده و بعيد است بهتر شود. خليفه دستور داد شب و روز ملازم خانه او باشند و آنان پيوسته ملازم خانه آن بزرگوار بودند تا پس از چند روزي رحلت فرمود. وقتي خبر درگذشت آن حضرت پخش شد، سامرّأ به حركت در آمد و سراپا فرياد و ناله گرديد و بازارها تعطيل و مغازهها بسته شد. بني هاشم، ديوانيان، امراي لشكر، قاضيان شهر، شعرا، شهود و گواهان و ساير مردم براي شركت در مراسم تشييع حركت كردند، سامرّأ در آن روز ياد آور صحنه قيامت بود ! وقتي جنازه آماده دفن شد، خليفه برادر خود، «عيسي بن متوكل»، را فرستاد تا بر جنازه آن حضرت نماز بگزارد. هنگامي كه جنازه را براي نماز روي زمين گذاشتند، عيسي نزديك رفت و صورت آن حضرت را باز كرد. و به علويان و عباسيان و قاضيان و نويسندگان و شهود نشان داد و گفت: اين «ابو محمد عسكري» است كه به مرگ طبيعي درگذشته است و فلان و فلان از خدمتگزاران خليفه نيز شاهد بودهاند!! بعد روي جنازه را پوشاند و بر او نماز خواند، و فرمان داد براي دفن ببرند...»(4 )البته اين نماز جنبه تشريفاتي داشت و طرحي بود كه رژيم حاكم براي لوث كردن ماجراي شهادت امام ريخته بود و چنانكه در ميان دانشمندان شيعه مشهور است، حضرت مهدي - عج - به طور خصوصي بر جنازه پدر بزرگوارش، امام عسكري - عليه السلام - نماز گزارد (5)
***
1- اعلام الوري، الطبعة الثالثة، دار الكتب الاسلامية، ص .367
2- حاج شيخ عباس قمي، الانوار البهية، مشهد، كتابفروشي جعفري، ص .162
4- الفصول المهّمة، چاپ قديم، ص 308. - 307 اين قضيه را مرحوم شيخ مفيد در ارشاد و فتّال نيشابوري در روضه الواعظين و طبرسي در اعلام الوري و علي بن عيسي الاربلي از قول احمد پسر عبد الله بن خاقان نقل كردهاند. اين گزارش نشان ميدهد كه امام در جامعه چه موقعيتي داشته و حكومت عباسي چرا نگران بوده است و نيز روشن ميكند كه خليفه از برملا شدن مسموميت و قتل امام تا چه حد وحشت داشته است و لذا با زمينه سازي قبلي كوشيده است شهادت امام را مرگ طبيعي قلمداد كند !
5- صدوق، كمال الدين، قم، مؤسسه النشر الاسلامي،، (التابعة) لجماعة المدرسين بقم المشرفة، 1405 ه'. ق، باب 43، ص 475 - مجلسي، بحار الأنوار، الطبعة الثانية، تهران، المكتبة الاسلامية، 1395 ه'. ق، ج 50، ص 332 - 333.