امام حسن عسكري ع چند بار به زندان افتاد؟


تاريخ حداقل سه بار زنداني شدن حضرت را گزارش كرده است.
به نظر مي رسد اولين باري كه ايشان توسط خلفاي عباسي به زندان افتاده باشند مربوط به سالهاي 254 يا 255 باشد. گزارشي كه اين واقعه را در اختيار ما قرار داده اشاره به زندان افتادن امام عسكري و برادرش دارد. با توجه به آغاز امامت امام عسكري عليه السّلام در سال 254 ق، آمدن دو برادر به زندان بايد در همين سالها باشد.در اين خبر آمده است كه حضرت به زندانيان فرمود: اگر فلان مرد (حضرت اشاره به يكي از زندانيان نمود مدعي بود علوي است) در ميان شما نبود، مي گفتم پس از چه مدتي از اين زندان رها مي شويد؛ زيرا او شما را زير نظر گرفته و حركاتتان را به خليفه گزارش مي كند. يكي از زندانيان به نام ابو هاشم مي گويد: روزي ما اين مرد را غافلگير كرده و كاغذي را كه در آن درباره تك تك ما گزارشهاي بدي براي خليفه آماده كرده بود از لباسش درآورديم.[1]
گزارش بعدي از زنداني بودن حضرت مربوط به زمان خلافت «مهتدي عباسي» (255- 256) است. اين خليفه مدعي بود كه عمر بن عبد العزيز عباسيان است. ابو هاشم جعفري كه در آن دوران در زندان بوده است، مي گويد: در دوران مهتدي، هنگامي كه در زندان بودم، امام عسكري عليه السّلام را به زندان آوردند. با كشته شدن مهتدي در سال 256 خدا جان او را از خطر مرگ رهانيد؛ زيرا خليفه قصد كشتن آن حضرت را داشت.[2]
چنان كه نقل شده امام عسكري بار ديگر در خلافت «معتمد عباسي» (256- 279) زنداني شدند. در روايتي آمده كه آن حضرت در سال 259 ق در زندان معتمدعباسي بوده و «علي بن جرين» زندانبان او بوده است. او در پاسخ معتمد كه درباره امام از وي سؤالاتي نموده، چنين گفته است: همواره روزها روزه دار و شبها مشغول نماز است.[3]
همچنين صيمري در كتاب «الاوصياء» روايت كرده كه گفت: من خود خط ابو محمد عسكري عليه السّلام را هنگام خروج از زندان معتمد ديدم كه اين آيه را نوشته بود:
يُرِيدُونَ لِيُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ.[4]
به نظر مي رسد سومين زندان حضرت نيز متعلق به همين سال يعني سال 295 ق باشد. گزارش زير را مي توان به عنوان تاييد ارائه نمود:
به احتمال قريب به يقين اين زندان براي امام در سال 259 اتفاق افتاده است و شاهدي كه در درستي اين مطلب وجود دارد روايت ذيل است:
كشّي در كتاب «رجال» خود به نقل از محمد بن ابراهيم سمرقندي آورده است: عازم حج بودم كه ... سخن از فضل بن شاذان به ميان آمد و گفتند: او به دليل نفخ معده به شدت بيمار است. در ميانه راه ... نزد محمد بن عيسي عبيدي كه شيخي فاضل بود ... رفتم. در خانه او عده اي را كه با حالتي افسرده و مغموم نشسته بودند ديدم، علت را جويا شدم، گفتند: ابو محمد (امام عسكري) عليه السّلام زنداني شده است. من سفر خود را دنبال كرده و در بازگشت باز نيز دوباره به ديدن محمد بن عيسي رفتم. اين بار او را با چهره اي شاد و سرحال ديدم، چگونگي اوضاع را از وي پرسيدم، جواب داد: امام آزاد شده است...
اگر چنانكه مشهور است بپذيريم كه فضل بن شاذان در سال 260 وفات كرده است، به طور طبيعي بايد بگوييم امام در اواخر سال 259 قبل از ذي حجه در زندان بوده است.[5]

***

[1] . اربلي، كشف الغمه، ج 2، ص 432؛ مجلسي، بحار الانوار، ج 50، ص 254؛ قطب راوندي، الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 182.
[2] . مجلسي، بحار الانوار، ج 50، ص 313؛ شيخ طوسي، الغيبه، ص123.
[3] . مجلسي، بحار الانوار، ج 50، ص 314.
[4] . صف، آيه 8.
[5] . رسول جعفريان، حيات فكري و سياسي امامان شيعه، ص544-546.